Tillbaka till sökning
Skift
språk
språk
Fotosyntese silaannaavoq minguitsoq (Silaannarmi pilersoqarneq)
Ljóstillífun- hreint loft!
Thomas Buhl og Vivi Mærsk
Översatt till íslensku av Sigrún Jóhannsdóttir, Elmar Stefánsson, Ríkharður Benjamínsson og Kristófer Krüger
4
Pilersinneqartarpoq, naasup seqernup qinngornera nukinngortittarmagu aamma silaannanngortillugu minguitsoq.
Ljóstillífun er ferli þar sem plantan breytir sólarljósinu í orku og hreint súrefni.
6
Fotosyntese taamaallaat naasuni pilersarpoq. Seqernup qinngornera pisariaqartinneqartarmat unnuakkut taartumi fotosynteseqarneq ajorpoq.
Ljóstillífun gerist bara í plöntum. Vegna sólarljóssins gerist ljóstillífun ekki á nóttunni.
8
Naasup sananeqaataani kingunissaarannguaqarpoq qorsuusunik. Taakkunanilu fotosyntese pilersarpoq.
Í frumu plöntunnar finnst ,,grænkorn.” Það eru þau sem gera plöntuna græna. Ljóstillífunin gerist í grænkornunum.
10
Naasoq imermik sorlamminiik aallaaveqartumik pigaangat (H₂O), seqernup qinngorneranik aamma silaannarmik pigaangat (CO₂) fotosyntese pilersarpoq.
Það byrjar með að plantan tekur upp vatn með rótunum (H₂O), birtu frá sólinni og koltvísýring (CO₂) úr loftinu.
12
Koldíoxíð kemst inn í plöntuna með hjálp frumu, sem er lítið op í laufum plöntunnar.
14
Kingunissaarannguup qorsuusup seqerngup qinngorneranit silaannarmit imermiillu pinermini silaannaq ilti sukkorlu pinngortittarpai. Akuutissaq sukkoq aamma kulhydratimik taaneqartarpoq. Ilti silaannarmut siaruartittarpaa taamaalilluta anersaartorsinnaatilluta.
Í grænu kornunum er sólarljósi, koltvísýringi og vatni breytt í sykur og súrefni. Sykurinn er einnig kallaður kolvetni. Súrefni er sleppt út í loftið, sem við öndum að okkur sem hreinu lofti.
16
Naasut silaannarmi tunioraasuummata orpippassuit “nunarsuup puai”-nik taaneqartarput.
Þar sem plöntunar búa til súrefnið kallast regnskóarnir oft ,,lungu jarðar.”
18
Pinngortitalerinermi imannak allattoqartarpoq: Kuldioxid+Imeq+Seqerngup qinngornera = ilti+Sukkoq.
Í náttúrufræði getur maður líka skrifað á þennan hátt: Koltvíoxið+Vatn+Sólarljós=Súrefni+ Sykur.
20
Nunarsuarmi anguniakkat 15-iat tassaavoq “Nunami inuuneq”-pinngortitamik piujuaannartitsineq. Anguniakkap taassuma imaraa orpinnik killukkatsinniit amerlanerusunik naatitsisarnissaq, taamaalilluta kuldioxidi silaannarmiittoq salinneqassaaq silaannarpullu minguinnerulerluni. Tassa Fotosyntese!
Heimsmarkmið 15 fjalla um,,Líf á landi“ - um að varðveita náttúruna. Það þýðir að við verðum að gróðursetja fleiri tré en við fellum, til að hreinsa koltvísýring úr andrúmsloftinu og þá fáum við meira af hreinu lofti. Það vil segja, ljóstillífun!
22
Heldur þú að blóðbeyki (rautt beyki) hafi grænkorn?
Fotosyntese silaannaavoq minguitsoq (Silaannarmi pilersoqarneq)
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: Marek Kokeš - pixabay.com S4: Flaticon.com S6: Adrian Pelletier - pixnio.com S8: Hajnalka Mahler - pixabay.com S10: Markéta Machová - pixabay.com S12: Marc Pascual - pixabay.com S14: Pxhere.com S16: Ben Britten - flickr.com S18: Stefan Nielsen S20: Globalgoals.org S22: Hubertus - wikimedia.org
© 2019 atlantbib.org
X