Tilbake til søk
Skift
språk
språk
Niisa - Danmarkimi arfiaraq
Hnísa- litli hvalur í Danmörku
Ann Marie Munch
Omsett til íslensku av Helga Dögg Sverrisdottir
4
Niisa (Phocoena phocoena) tungujortoq qernertortalik arfiuvoq kigutilik saamigut qanortuusoq. Qatigaaniippoq naparutaa, immami ingerlagaangami aquutaa.
Hnísa (Phocoena phocoena) er lítill tannhvalur dökkgrár að ofan og hvítur að neðan. Á bakinu er uggi sem hann notar til að stýra og synda með.
6
Niisa aarluarsummiit mikineruvoq. Niisap niaqua ammalorneruvoq naparutaalu assigiinngillat. Taamaakkaluartoq tamarmik miluumasuupput. Tassa imaappoq piaqqisarput.
Hnísa er minni en höfrungur. Höfuð hnísunnar er hringlóttara en höfrungsins og uggarnir hafa ekki sömu lögun. Hnísur og höfrungar eru spendýr sem þýðir að þau fæða lifandi afkvæmi.
8
Niisa 150-180cm takigisilersinnaapput 45-90 kg-nik oqimaatsigilersinnaallutik. Arnaviaq angutivissamit anginerusarpoq. 92-112 miss.kiguteqartarput. Inuk 32-nik kiguteqartarpoq.
Hnísan getur orðið 150-180 cm og vegið á milli 45-90 kg. Kvendýrið er stærra en karldýrið. Hún hefur 92-113 tennur. Maðurinn hefur 32 tennur.
10
Niisa nujuartaavoq kiisortoq, aalisakkat assigiinngitsut nerisarisarpai. Soorlu, saarulliit, ammassassuit makrelillu. Ullormut 5-10 kg nerisarpaat.
Hnísan er rándýr og lifir af alls konar fiski. Meðal annars þorski, síld og makríl. Hún þarf 5-10 kg. af fiski á dag.
12
Nalinnginnaavoq piniarnermini min. pingasuni aqqaamasarnera. Niisap aarluarsuttuut akisuatitsilluni piniagassaminik ujaasisarpoq. Tassa nipimik ingerlatitsiguni nipip uternerata paasitittarpaa piniagassaa sumiinnersoq.
Venjulega kafar hún í 3 mínútur í senn og veiðir í grunnu vatni. Hnísan notar (eins og höfrungurinn) enduvarpshljóð til að finna bráðina. Það vil segja að hún sendir hljóð sem kemur til baka og segir hvar bráðin er.
14
Niisa 2-3-nik ukioqaleraangami piarartaarsinnaanngortarpoq. Qaammatini 11-ni naartusarpoq ukiumullu ataasiarluni piaqqisarluni. Qaammatini arfineq pingasuni piaraq miluttarpoq. Taava nammineq pinialertarpoq. Niisa ukiuni 25-ni uumasinnaavoq.
Hnísa getur eignast afkvæmi þegar hún er 2-3 ára. Meðgangan er 11 mánuðir og hún eignast eitt afkvæmi í einu. Í átta mánuði er afkvæmið á brjósti og fær mjólk hjá móður sinni. Síðan er dýrið tilbúið að veiða sjálft. Hnísa getur orðið allt að 25 ára gömul.
16
1967-miki Danmarkimi niisa eqqissisitaanikuuvoq. Tassa piniaqqusaanngilaq toqunneqaqqusaananilu. 1800-kkut naalerneranni orsua piinnarlugu piniarneqartarnikuuvoq. Qullernut ikummatigineqartarmat.
Hnísan er friðuð í Danmörku og hefur verið frá 1967. Það má ekki veiða hana og drepa. Fram að 19. öld var Hnísan veidd spiksins vegna og notað sem olía á lampa.
18
Danmarkip kangiatungaani niisa nungutaanissaminut aarlerinartorsiorpoq. Mingutsitsineq, immap iluani nipiliorneq aamma aalisartut qassutaannut napitittooraangatanungutaanissaannut aarlerinermut tunngaviunerpaajuvoq. Nunarsuarmioqatigiit anguniagaanni nr 14 isumaqarpoq imarput paarissagipput niisap uumasullu allat imarmiuneq angunngitsumik uumaffiginiassammassuk.
Hnísan er í útrýmingahættu í austurhluta Danmerkur. Það sem ógnar Hnísunni mest er mengun, hávaði undir vatninu og að vera óvart veidd í net sjómanna. Heimsmarkmið nr. 14 fjallar um að við eigum að passa upp á hafið, svo Hnísur og önnur dýr lifi góðu lífi.
20
Danmarkimi niisat 30.000-put. Lillebæltemi nunarsuarmi tamaani amerlanerpaajullutik. Tassani takuneqarajuttarput. Naajat amerlasuut kaaviiaartut takugukkit taava niisamik takunissat ilimagissavat.
Það lifa um 30 þúsund Hnísur í Danmörku og í Litlabeltinu má finna flestar Hnísur. Þar getur maður komið auga á hvalinn. Sjáir þú marga máva hringsóla yfir vatnsborðinu er möguleiki á að sjá Hnísu.
22
Middelfartip katersugaasiviani Lillebæltimi niisat oqaluttuassartaat pillugu saqqummersitat takusinnaavatit. Niisani imartani allani takunikuuit?
Á Middelfart safninu getur þú séð sýningu um Hnísu og lesið sögu hennar í Litlabeltinu. Hefur þú sé Hnísu eða einhverja aðra hvali?
Niisa - Danmarkimi arfiaraq
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Govvá/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Fotod/ Bil/ Photo:
S1: Bas Kers - flickr.com
S4: Ecomare - commons.wikimedia.org
S6: ©passportocean.com
S8: Travis - flickr.com
S10: Lars Laursen - ndla.no
S12: Science Photo Library - ndla.no
S14+20: ?
S16: Johannes Mølgaard, Illustreret Tidende - 1883
S18: Globalgoals.org
S22: Middelfart Kommune
Læs mere på:
www.middelfart-museum.dk
© 2023 atlantbib.org
X