språk
Guðrun Elttør
Omsett til íslensku av Elmar Stefánsson, Kristófer Kruger, Ríkharður Benjamínsson og Sigrún JóhannsdóttirÍ Føroyum eru tað nógv fólk, ið seta eplir niður á hvørjum ári. Ofta eru bæði børn og vaksin við til at gera eplaveltu.
í Færeyjum eru margir sem rækta eigin kartöflur á hverju ári. Oftast hjálpast börn og fullorðnir við að gera kartöfluakur.
Tey skulu hava eitt sindur av jørð, seteplir og tøð, fyri at kunna gera eina eplaveltu.
Þú verður að hafa jarðveg, útsæði og áburð til að gera kartöfluakur.
Hin mest vanliga eplaveltan kallast flagvelta. Tá flagvelta verður gjørd, verður ovasta lagið av jørðini skorin í bøkkar.
Algengasta leiðin til að búa til kartöflureit í Færeyjum er „flagvelta“. Það er torf, sem lagt er öfugt ofan á úrsæðið og áburð.
Hvør bøkkur verður vendur og lagdur yvir eitt ella tvey smá setepli. Millum bøkkarnar verður ein skeið av eplatøðum løgd.
Hverri torfu er snúið við og lögð yfir útsæði. Á milli torfanna er lögð skeið af áburði.
Tøð finnast í ymiskum sløgum. Eitt tað mest vanliga er kunsttøð, ið er gjørt til at taða epli.
Til er margar gerðir af áburði. Einn mest notaði áburðurinn er tilbúinn áburður fyrir kartölfluakra.
Seteplini verða løgd at næla, áðrenn tey skulu setast niður. Best er, at tey liggja og næla í nakað av ljósi, so verða nálirnar stuttar og tjúkkar.
Útsæðið þarf að spíra áður en það er notað á kartöfluakurinn. Best er að leyfa þeim að liggja í birtu svo spírurnar verði stuttar og þykkar.
Tað eru nógv sløg av eplum. Summi seta fleiri sløg niður. Tey mest vanligu eru Folva og Oleva. Epli kunnu verða sett niður um várið áleið til hálvan mai.
Það eru til mismunandi tegundir af kartöflum. Sumir rækta margar tegundir af kartöflum. Algengustu tegundirnar eru Folva og Oleva. Kartöflureitinn ætti að búa til að vori, um miðjan eða í lok maí.
Eplini verða tikin upp um heystið, áðrenn kuldin kemur. Tey verða goymd myrkt, kalt og turt - so halda tey sær allan veturin.
Kartöflurnar eru sóttar á haustin áður en frostið kemur. Þær þarf að geyma þar sem er kalt, þurrt og dimmt - svo þær haldast allan veturinn.
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1+4+8+10+12+14+18+20: Guðrun Elttør
S6: Jákup Justinussen
S16: Búnaðarstovan