gielav
Aila Guldager - Efterskolen Kildevæld
Sámegiellaj jårggåluvvam íslensku Svanhvít HreinsdóttirUkioq 1700-kut missaani Kalaallit Nunaanni kalaallisuut siulliit atorneqartalersimapput.
Þjóðbúningar Grænlands, Kalaallisuut, eiga uppruna sinn frá því um 1700.
Kalaallit assuutitik ataqqisorujussuaat, pissutigalugu kalaallit namminneq assuutit pigigamikkit sanaaralugillu. Assuutit kalaallisuut oqortuupput aasakkut ukiukkullu atorneqarluarsinnaallutik. Assuutit annoraartaqarput, qarlittaqarlutik aammalu kamittaqarlutik amernik sanaajullutik.
Grænlendingar eru mjög stoltir yfir þjóðbúningum sínum. Þeir sauma þá sjálfir. Þjóðbúningurinn er þannig hannaður að bæði er hægt að nota hann um sumar sem vetur. Hann samanstendur af anorakk, buxum og kamikker sem eru skinnstígvél.
Kalaallisuut kusanartorujussuupput qalipaatigeqalutillu sanalluagaallutik. Qangaanerusoq ullumikkullu assaannarmik mersorlugit sananeqartarput.
Þjóðbúningurinn er fallegur, litríkur og vel gerður. Bæði í gamla daga og í dag er búningurinn handsaumaður.
Kalaallit Nunaanni assuutinik assigiinngitsunik peqarpoq sumiinneq apeqqutaalluni. Tunumi, kitaani kiisalu Avannaarsuarmi assuutit assigiinngillat.
Á Grænlandi eru búningarnir mismunandi eftir því hvaðan þeir koma. Á Norður-Grænlandi, Austur-Grænlandi og Vestur-Grænlandi eru búningarnir mismunandi.
Kalaallit Nunaata avannaarsuani qarliit kamiillu nannup amianik sanaajupput. Tunumi assuutit puisip amianik sanaajunerupput. Kitaanilu allapalaagaapput, sapannganillu qalipaatigissunik, annoraaminermik, puisip qimmillu amianik sanaajusarlutik.
Á Norður-Grænlandi eru buxurnar gerðar úr ísbjarnarskinni og líka hvítu stígvélin. Á Austur-Grænlandi er búningurinn aðallega gerður úr selsskinni. Á Vestur-Grænlandi er hann saumaður út með glerperlum, efni, selsskinni og hundaskinni.
Arnat annoraavi assigiinngitsunik qalipaasersorneqartarput ukiortussuseq naapertorlugu. Niviarsiaqqat kalaallisuuisa annoraartaata qalipaataa aappalaarujuttuukkajunnerusarput, arnat inuusuttuaqqat aappaluttoq qaamasoq, arnat inersimasut aappaluttoq taartoq kiisalu arnat utoqqaat tungujortoq immaqaluunniit tunguusamik qalipaateqartarlutik.
Anórakkar kvennanna eru í mismunandi litum. Litunum er skipt eftir aldri. Stelpu anórakkar eru bleikir, ungar stúlkur eru í rauðum, fullorðnar konur eru í dökkrauðum og eldri konur eru í annað hvort bláum eða fjólubláum.
Assuutit atorneqartarput ulluni pingaarutilinni soorlu junip 21-ani Inuiattut ullorsiornermi, apersortinnermi, atualeqqaarnermi, katinnermi, ilisinermi aammalu kuisitsinermi.
Í dag er þjóðbúningurinn notaður við sérstök tilefni og hátíðir. T.d. á þjóðhátíðardaginn 21. júní, fyrsta skóladag, við skírnir, fermingar, brúðkaup og jarðarfarir.
Ullumikkut Kalaallit Nunaanni kalaallisuut ilaarlugit nutarterilernikuupput, soorlu kalaallisuut ilusaat ilaarlugit kjoleliarineqartarlernikuullutik.
Í dag sjást líka nútíma þjóðbúningar á Grænlandi. Hér er sniðið öðruvísi og hann gæti líka verið gerður sem þjóðbúningakjóll.
Ullumikkut angutit assuutaat ukuukkajunnerupput, annoraaq qaqortoq, qarliit qernertut kiisalu kamisat.
Þjóðbúningur karlmanna er í dag hvítur anórakk, svartar buxur og skinnskór.
Kalaallit Nunaanni assuutit assigiinngitsut katersugaasivimmi takuneqarsinnaapput, ullumikkut assuutit kiisalu qanga Kalaallit assuutaat.
Á mörgum söfnum getur maður séð mismunandi þjóðbúninga. Bæði nútímalega þjóðbúninga og gamla grænlenska þjóðbúninga.
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1+22+24: ©Melody Adams - Visit Greenland
S4: Leo Christiansen - 1935 - Det Kongelige Bibliotek - kb.dk
S6: Helga Guldager
S8: ©Lola Akinmade Åkerström - Visit Greenland
S10: Stamps.gl
S12+18+20: ©Mads Pihl - Visit Greenland
S14: David Stanley - flickr.com
S16: Kim Hansen - commons.wikimedia.org