Tilbage til søgning
Skift
sprog
sprog
Føroyska rossið
Færeyski hesturinn
Skúlin við Streymin 5. flokkur (2024) - Katrin, Lea, Eyðrun, Vón, Sirið, Thorleif, Jónas, Samuel, Niklas, Mattias, Villiam, Stefan og Eyðtór
Oversat til íslensku af Helga Sverrisdottir
4
Føroyska rossið er eitt serligt rossaslag, ið bara er í føroyum og hevur verið her í meira enn túsund ár. Tað er nærskilt við íslendska rossið. Tey líkjast útsjónd og stødd. Føroyska rossið er lítið áleið 122 cm høgt, sterkt, harðført og fótfimt.
Færeyski hesturinn er tegund sem finnst bara í Færeyjum, þar sem hann hefur verið í rúm 1000 ár. Hann er í ætt við íslenska hestinn. Þeir líkjast hvor öðrum í útliti og stærð. Færeyski hesturinn er lítill, um 122 cm á hæð, hann er sterkur, harðgerður og léttur á fæti.
6
Nógva regnið í Føroyum hevur gjørt, at rossið hevur fingið eitt tætt og fitiríkt skinn, ið verjir væl móti regni og kulda. Summarfeldurin er stuttur og blankur, og um veturin er hann langur við serliga longum broddi.
Rigningin, sem mikið er af, hefur valdið að feldur hestsins er þéttur sem verndar hann gegn regni og kulda. Á sumrin er feldurinn stuttur og glansandi en á veturnar er hann með löng hár sem vernda.
8
Fyrr í tíðini vóru rossini brúkt til arbeiðis, tá ið ymiskt skuldi berast t.d. hoyggj, tøð, torv og tari. Tá arbeiðið var liðugt, vóru rossini slept út aftur í hagan, har tey gingu og passaðu seg sjálv. Tey gingu úti allan veturin og máttu sjálvi finna sær føði. Í dag verður føroyska rossið mest brúkt til at ala og sum frítíðarross.
Áður fyrr var hesturinn notaður til vinnu, t.d. þegar átti að flytja hey, áburð, torf og þang. Þegar vinnunni lauk fóru þeir út í náttúruna þar sem þeir voru og pössuðu sig sjálfir. Þeir voru úti allan veturinn og urðu að finna fæðuna sjálfir. Í dag er færeyski hesturinn notaður til undaneldis og í tómstundir.
10
Ross síggja væl. Eyðuni eru stór og sita soleiðis á høvdinum, at rossið sær næstan allan vegin rundan um seg. Tey hoyra eisini væl. Oyruni flyta seg eftir ljóðinum, og tey kunnu lurta eftir tveimum ljóðum í senn.
Hesturinn hefur góð augu. Augun þeirra eru stór og eru staðsett þannig að þeir sjá í kringum sig. Þeir heyra líka vel. Eyrun færast eftir hljóði og þeir heyra tvenns konar hljóð samtímis.
12
Ross duga sera væl at renna. Tey hava long og sterk bein og kunnu tí renna rættiliga skjótt. Føroyska rossaslagið hevur trý gonguløg. Tey eru:
Fet: Tá ross gongur ella fetar.
Trav: Tá ið ross rennur.
Lop ella tvísporar: Loypur ella rennur skjótt.
Hestarnir eru góðir hlaupagikkir. Þeir hafa langa og sterka fætur og geta hlaupið nokkuð hratt. Færeyski hesturinn hefur þrjár gangtegundir. Þær eru:
-Fet: Hesturinn gengur
-Brokk: Hesturinn hleypur.
-Stökk: Hleypur hratt.
14
Ross brúka umleið 17 tímar um samdøgrið til at eta gras. Tað er týdningarmikið, at eitt ross rørir seg og fær rætta føði, serliga tá tey standa i vøkstri. Tað skal hava pláss til at renna frítt, so vøddarnir og beinagrindin styrkna og mennast, og hjartað og lungað verða sterk.
Hestarnir nota um 17 klst. á sólarhring til að borða gras. Það er mikilvægt að hesturinn fái hreyfingu og nægilegt fóður, sérstaklega þegar þeir stækka. Þeir þurfa pláss til að hlaupa um svo vöðvarnir og beinin styrkist og þróist og hjartað og lungun verði sterk.
16
Ross eru floksdjór og trívast best saman við øðrum rossum. Nógv frítíðarross búgva inni í rossafjósi saman við øðrum, tá kenna tey seg ikki einsamøll. Tey eiga at sleppa út at renna ella ríða fleiri ferðir um vikuna.
Hesturinn er hópdýr og þrífst best með öðrum hestum. Margir hestar sem eru notaðir í tómstundum eru í saman hesthúsi svo þeir upplifi sig ekki eina. Þeir verða að komast út að hlaupa nokkrum sinnum væri í viku.
18
Eitt fyl lærir at ganga beint eftir at tað er folað. Mamman sleikir fylið reint, tá ið tað er komið út. Tað gongur ikki long tíð, so roynir fylið at reisa seg up. Fylum dáma sera væl at renna og spæla við onnur fyl.
Folald lærir að ganga stuttu eftir að það fæðist. Móðirin sleikir það þangað til það verður hreint eftir fæðinguna. Það liður ekki langur tími þangað til folaldið stendur upp. Folöldum líkar vel að hlaupa um og leika við önnur folöld.
20
Eitt ross skal í minsta lagi vera fýra ár, fyri at tú kanst ríða á tí. Tú kanst læra at ríða á einum ríðiskúla, ella hjá onkrum, sum dugir væl við rossum.
Hesturinn þarf að vera að minnsta kosti fjögurra ára áður en maður fer á bak. Hægt er að læra að sitja hest í reiðskólum eða hjá einhverjum sem kann að fara með hesta.
22
Fyr nakað av tíð síðani mundi føroyska rossið doyð út. Men í 1960-unum funnu nøkur fólk út av, at tað vóru bara fimm føroysk ross eftir. Hesi rossini eru nú forfedrar til øll tey føroysku rossini, sum nú eru næstan 100 í tali. Hóast tað, er føroyska rossið hótt og i stórum vanda fyri at doyggja út.
Fyrir nokkru var færeyski hesturinn næstum útdauður. En í kringum 1960 tók hópur manna sig saman og fundu út að aðeins fimm færeyskir hestar væru eftir. Þessir hestar er forfeður þeirra 100 hesta sem eru á lífi í dag. Þrátt fyrir það er færeyski hesturinn enn í útrýmingarhættu.
24
Føroyska rossið
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Govvá/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Fotod/ Bil/ Photo:
S1+4+8+12+14+16+18+20: Harriet Olavsdóttir
S6+10+22+24: Cecile Zahorka
© 2024 atlantbib.org
X