Tillbaka till sökning
Skift
språk
språk
Lappland
Saamit nunaat
Tone Marie Larsen & Anita Dunfjeld Aagård
Översatt till grönländska av Agapeta Skifte Jensen
4
Lappland er svæði þar sem Samar hafa búið í Noregi, Svíþjóð, Finnlandi og Rússlandi.
Saamit nunaat tassaavoq Norgemi, Sverigemi, Finlandimi Ruslandimilu inissisimasoq.
6
Samarnir eru frumbyggjar því þeir bjuggu á svæðinu þegar konungar og stjórnendur ríkjanna lögðu landamæri að Norðurlöndum. Í lögum Noregs stendur að ríkið Noregur er stofnað á landsrétti tveggja þjóða, Norðmanna og Sama.
Saamit nunap inoqqaarivinik taaaneqartarput, tassa taamani kunngiinit nunallu naalagaanit Nunat avannarliit killeqarfeqalersinneqarmat, tamaani tamaani najugaqarmata. Norgep tunngaviusumik inatsisaani allaqqavoq Norge nunanut marlunnut aveqqasoq, tassa Norgimiut nunaat aammalu Saamit nunaat.
8
Í dag veit maður ekki hve margir Samar eru í heiminum en haldið að þeir séu um 50-80 þúsund. Af þeim eru 2000 í Rússlandi, 7000 í Finnlandi, 17 000 í Svíþjóð og 40 000 í Noregi.
Ilisimaneqanngilaq Saamit nunarsuatsinni qanoq amerlatiginersut. Ilimagineqarporli 50-80 000-nik missaannik saameqarnissaa. Taakkunannga 2000-it miss. Ruslandimi, 7000-it Finlandimi, 17 000-it Sverigemi 40 000-illu Norgemi.
10
Það eru 9 ólíkar tegundir af samísku. Margt ólíkt er með tungumálunum og eingöngu nágrannar sem skilja hvorir annan. Mismunurinn á milli suður- og norður samísku er svipaður og á milli norsku og íslensku.
Saamit assigiinngitsunik qulingiluanik oqaaseqarput. Oqaatsit assigiinngissutaat amerlasuujupput, taamaallaat qanitariissut imminnut paasisinnaapput. Saamit kujataaneersut avannaaneersullu oqaasiisa assigiinngissutaat assersuunneqarsinnaavo, soorlu, Islandimiut oqaasii Norgimiulu oqaasiisa assigiinngissutaat.
12
Samískur fatnaður, koftene, sýnir hvaðan fólk kemur eða hvaðan fjölskyldan kemur. Samarnir nota þjóðbúninginn þegar þeir fagna og við jarðafarir, á fundum og þegar þeir vilja sýna hverjir þeir eru.
Saamit atisaasa tujuuluisalu suminngaaneersuuneri ilaqutaaasalu suminngaaneersuuneri nalunaartarpaat. Saamit tujuulutik ullorsiornerminni ilisinerminnilu atortarpaat. Aamma ataatsimoornerni suminngaaneernertik paasitikkusukkaangamikku atortarpaat.
14
Samíski fáninn er eins fyrir alla Sama. Litirnir fjórir sýna að þeir búa í fjórum löndum. Rauði liturinn merkir eldinn, græni náttúruna, guli merkir sólina og blái vatnið. Hringurinn merkir sólina og mánann.
Saamit ataatsimut erfalasoqarput. Qalipaataasa assigiinngitsut sisamaasut nalunaarpaat Saamit nunani assigiinngitsuni sisamani najugaqarnerinik. Aappaluttoq innermut, qorsuk pinngortitamut, sungaartoq seqinermut tungujortorlu immamut ilisarnaataapput. Ammalortoq seqinermut qaammaammullu ilisarnaataapput.
16
Þjóðhátíðardagur Sama er 6. febrúar. Sá dagur var valinn því þann dag voru Samar frá Noregi og Svíþjóð saman á landsfundi í Þrándheimi til að ræða réttarstöðu sína.
Saamit ullorsiortarfigivaat 6.februar. Ulloq taanna toqqarneqarsimaneranut pissutaavoq, tassa 6.februar 1917-mi siullerpaamik saamit Norgemi tamaneersut saamit Sverigemeersut ilaai Trondheimimi ataatsimooqqaarmata, saamit pisinnaatitaaffiinik eqqartueqatigiinnermi.
18
Í upphafi 1900 aldar höfðu Samarnir ekki sömu réttindi og þeir hafa í dag. Í Noregi reyndu stjórnvöld að sameina alla undir eitt tungumál, einn hóp og menningu í Noregi.
1900- kut aallartiilaaneranni saamit pisinnaatitaaffii ullumikkornit allaanerupput. Norgemi oqartussat saamit norgemiunngortikkumasimagaluarpaat isumaqaramik oqaatsit, inuiaat kulturilu Norgemi ataasiusariaqartut.
20
Samísk börn fá að læra samísku í skólanum og hlusta á samíska tónlist í útvarpinu. Á myndinni opnar Hákon konungur og krónprins Hákon Magnús Samaþingið í Noregi.
Massakkut saamit meerartaat atuarfimmi saamisut ilinniartinneqartarput, aamma radiokkut saamit nipilersugaat tusarnaarneqarsinnaapput. Assilissami takuneqarsinnaavoq Kong Harald aamma kronprins Håkon Magnus Sametingi ammaraat.
22
Það finnst Samaþing í Noregi, Svíþjóð, Finnlandi og Rússlandi. Samaþingin reyna að tryggja sömu réttindi til að þróa tungumál, menningu og samfélag.
Norgemi, Sverigemi, Finlandimi Ruslandemilu sametingeqarpoq. Sametingit oqaatsit, kulturi inuiaqatigiittullu inuunerup ineriartortinneqarnissai qulakkiissavai.
24
Lappland
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/Guvvieh: S1: Yevgeny Pashnin - commons.wikimedia.org + Anita Dunfjeld Aagård S1+24: Annamari Molnar - flickr.com S4: Bff - commons.wikimedia.org S6: Julia Velkova - commons.wikimedia.org S8: Karin Beate Nøsterud - commons.wikimedia.org S12+20: Sámediggi Sametinget - flickr.com S10: Ningyou - commons.wikimedia.org S14: Jeltz - commons.wikimedia.org S16: Schrøderarkivet/Sverresborg - commons.wikimedia.org S18: Nasjonalbiblioteket - commons.wikimedia.org S22: Illustratedjc - commons.wikimedia.org
© 2018 atlantbib.org
X