kl
Ruoktot
Molsso
Giela
Giela
klAtaavartumik tunngaveqartumik nukissiaq
Fornybar energi
4. c Brændkjærskolen - Kolding
Jorgaluvvon dárogiella Kathrine Vik Tollaksen
4
Ataavartumik tunngaveqartumik nukissiaq innaallagiaavoq aammalu kissartoq, qaqugorsuarmut piusinnaasut. Nukiuvoq avatangiisimut mingutitsinngitsoq.
Fornybar energi er el og varme som kan vare evig. Det er energi som ikke forurenser miljøet.
6
Ataavartumik tunngaveqartumik nukissiaq taaneqartarportaaq nukik qinigassaq alla. Soorlu ukuusinnaapput, Seqerngup qinngornerinik tigooraassut, anorisaatinit innaallagissiorneq, imermik nukissiorneq, biogassi biobrændsel immaqaluunniit nunap kiaa.
Fornybar energi kalles også alternativ energi. Det kan f.eks. være solceller, vindmøller, vannkraft, biogass, biobrensel eller jordvarme.
8
Pitsaasuuvoq ataavartumik tunngaveqartumik nukissiaq atussallugu, pissutigalugu saniatigut CO₂-liortuunngimmat. CO₂-neutralimik taaneqartarpoq. Aamarutissaq aamma olia qangaaniilli atortakkavut avatangiisimut annertuumik mingutitsisarput.
Det er bra å bruke fornybar energi, fordi det ikke lager ekstra CO₂. Man kaller det CO₂-nøytralt. Kull og olje, som vi har brukt lenge, forurenser miljøet mye.
10
Seqerngup qinngornerinik tigooraassut atorsinnaasarpoq, seqernup qinngornerisa seqerngup qinngornerinik tigooraassutip eqqornerasigut, qaamaneq sarfannguuttarpoq. Seqernup nukinga killeqanngitsumik isumalluutaavoq aamma ajornanngitsumik ikkussorsinnaalluni aserfallatsaaliorneqarsinnaallunilu.
Solceller fungerer ved at solens stråler treffer solcellene, som igjen omdanner lyset til strøm. Solenergi er en ubegrenset ressurs og lett å installere og enkelt å vedlikeholde.
12
Anorleraangat anorisaatinik innaallagissiuutit sarfaliortarput. Isumaqarpoq sarfaliorusaartuaannangajattuusut. Danmarkimi anorisaatit nukinganik atuineq 50%-missaanik annertutigaaq.
Vindmøller lager strøm når det blåser. Det betyr at den nesten hele tiden produserer strøm. I Danmark dekkes ca. 50% av landets forbruk av vindenergi.
14
Imermik nukissiorfik malinnik nukiusinnaalluni immaqaluunniit kuuit sarfarnerusinnaavoq. Norgemi Sverigemilu naliginnaasorujussuupput. Danmarkimi mikisunnguanik sanaartorfiit taamaallaat nassaassaapput. Soorlu sapusiortarput imeq katersorniarlugu taamaasillluni nukissamik annerusumik pilersitsisoqarsinnaavoq.
Vannkraft kan både være bølgeenergi eller fra strømmen i elver. Det er meget utbredt i bl.a. Norge og Sverige. I Danmark finnes det kun små anlegg. Man lager bl.a. demninger for å samle vannet, så man kan skape mer energi.
16
Biogas kiassarnermut atorneqartarpoq. Biogas pilersinneqartarpoq naggorissaatissanit, nerisakunit immaqaluunniit toqoraaviit igitassaanniit. Taava Biogassi qaffattarpoq ruujorit iluasigut. Biogassi taamaasilluni ikuallanneqartarpoq.
Biogass brukes til varme. Biogas dannes av f.eks. gjødsel, matrester eller slakteravfall. Biomassen råtner i store tanker. Så stiger biogassen opp gjennom et rør. Biogassen kan deretter brennes av.
18
Biobrændseli tassaavoq assersuutigalugu orpik,orpiit kanaartai aggukkat, ivikkat katersat aamma nunaammi eqqakkat ikuallanneqarsinnaasut kiassarninngorlutik. Aamma imerpalasunngortinneqarsinnaavoq kiisalu assersuutigalugu biilinut atorsinnaalluni.
Biobrensel er f.eks. tre, flis, halm og hageavfall som kan brennes av og lages til varme. Man kan også lage det flytende og bruke det til f.eks. biler.
20
Nunap iluaniit imeq kissartoq nukiuvoq, nunap iluaniit pilersitsisartoq. Islandimi atorneqakkujuttarpoq, innermik anitsiffiugajuttumi. Nunap iluaniit imiup kissarnerata nukinga aamma innermik anitsisarfiunngitsuni atorneqartarsimavoq.
Geotermisk varme er energi som man utvinner fra jordens indre. Det brukes særlig på Island, hvor det er mye vulkansk aktivitet. Geotermisk energi blir også brukt i land hvor det ikke er vulkansk aktivitet.
22
Siunissami pingaartorujussuusussaavoq nukinnik nutaanik assigiinngitsutigut pissarsiniarnissaq. Taamaattumik innaallagiaq aamma imeq assigiinngitsutigut atorlugit misissuersuaarneqarpoq, soorlu timip kissassusaa qanoq sarfaliorsinnaanersoq.
I fremtiden blir det ennå viktigere å skaffe seg energi på nye måter. Derfor forsker man mye på å lage el og varme på nye måter, f.eks. hvordan man kan bruke kroppsvarmen til å lage strøm.
24
FN-ip nunarsuup anguniagaani nr. 7-imi imaraa ‘nukik atasinnaasoq’. Pineqarporlu kikkut tamarmik eqqiluinnerusumik aamma akikinnerusumik nukimmik 2030 nallertinnagu pisinnaatitaassasut. Illit qanoq iliorlutit nukimmik sipaaruteqarsinnaavit?
FNs Bærekraftsmål nr 7 handler om “Bærekraftig energi”. Det handler om at alle får adgang til ren og billig energi innen 2030. Hva kan du gjøre for å spare på energien?
Ataavartumik tunngaveqartumik nukissiaq
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: GCP Gray - flickr.com S4: Jürgen from Sandesneben - commons.wikimedia.org S6: Olearys - flickr.com S8: Klaus-Uwe Gerhardt - pixabay.com S10: MaxPixel.net S12: Jens Cederskjold - commons.wikimedia.org S14: Ulf Larsen - commons.wikimedia.org S16: Gerald Krieseler - pixabay.com S18: Anna Armbrust - pixabay.com S20: Pxhere.com S22: Itneverends - pixabay.com S24: Globalgoals.org
© 2019 atlantbib.org
X