Aftur í leit
Skipta um
tungumál
tungumál
Planehta mijá biejveoalen
Pláneturnar í sólkerfinu okkar
1. a og 6. b Vonsild Skole
þýtt á íslensku frá Svanhvít Hreinsdóttir
4
Mijá biejveoalen li gáktsa planehta ma biejve birra jålådi. Niellja åvdemus li gierggeplanehta ja niellja maŋemus li gásaplanehta. Biejvve l stuor násste.
Sólkerfið okkar samanstendur af átta plánetum sem snúast um sólina. Fyrstu fjórar eru bergplánetur og síðustu fjórar eru gasplánetur. Sólin er stór stjarna.
6
Planehta guddnedi lagámus biejves: Merkurius, Venus, Gaia (Ednam), Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus och Neptunus. Gájkka li jubmela romak åsskos gåhtjoduvvam.
Pláneturnar heita talið frá sólinni: Merkúr, Venus, Tellus (jörðin), Mars, Júpiter, Satúrnus, Úranus og Neptúnus. Allar heita þær eftir guðum úr rómverskri goðafræði.
8
Merkurius la sjievnnjis ja ruojos bákteplanehtta. Biejven máhttá gitta 450ºC (liegga tsiehka) ållit ja iján -170ºC (galmma tsiehka). Dat la unnemus planehtta.
Merkúr er dimm og eyðileg bergpláneta. Hitastigið getur orðið um 450°C yfir daginn og niður í -170°C yfir nóttina. Hún er minnsta plánetan.
10
Venus la goalmát unnemus planehtta. Dat la aj tjuovggasamos, ja máhttá danen álu Ednamis vuojnnut. Venus la agev birrusin 465ºC (liegga tsiehka).
Venus er þriðja minnsta plánetan. Hún er líka sú bjartasta og sést þess vegna oft frá jörðinni. Hitastigið á Venus er alltaf um 465°C.
12
Ednam almma Gaiav guddnet. Sämmi stuorre degu Venus la.“ Alek/lahtte planehtta” aj gåhtjoduvvá. Danen gå birrusin 70% tjátjes gåbttjå. Dat la dat ájnna planehtta gånnå dåbddo viesso l. Ednama birra mánno jålåt.
Jörðin heitir eiginlega Tellus. Hún er á stærð við Venus. Hún kallast líka “Bláa plánetan” Það er vegna þess að u.þ.b. 70% hennar eru þakin vatni. Hún er eina plánetan þar sem vitað er um líf. Máninn fer í kringum jörðina.
14
Mars gåhtjoduvvá dat ”ruoppsis planehtta”. Dat la tjoasskáp Marsan gå ednamin. Gasskamierre -60°C (galmma tsiehke). Marsan li guokta máno. Moadda ulmutjadagi vuobmanrakehta li rájaduvvam Marsaj. Garriji ulmutjijt Marsaj rádjat soames bále boahtteájgen.
Mars er kölluð “Rauða plánetan”. Á Mars er hitastigið kaldara en á jörðinni. Að meðaltali um -60°C. Mars hefur tvö tungl. Það hafa verið send mörg ómönnuð geimför til Mars. Unnið er í að senda fólk til Mars einhvern tíma í framtíðinni.
16
Jupiter la stuorámus planehtta jårbbå biejveoalen ja la vargga gålmågierde låsep aktan gájkka planehtajs. Dat la gásaplanehtta nanos sisnutjijn. Jupiterin li 63 oahpes máno.
Júpiter er stærsta plánetan í öllu sólkerfinu og vegur næstum þrisvar sinnum meira en allar hinar pláneturnar samanlagt. Þetta er gaspláneta með föstum kjarna. Júpiter hefur 63 tungl sem vitað er um.
18
Saturnus la vargga stuorámus planehtta. Danna li tjielggasamos gievlle birra. Saturnus la aj gásaplanehtta. Saturnusin li 62 máno oahpes mánuj.
Satúrnus er næst stærsta plánetan. Hún er sú pláneta sem er með sýnilegustu hringana umhverfis sig. Satúrnus er líka gaspláneta. Satúrnus er með 62 þekkt tungl.
20
Jahke 1781 lij Uranus dat vuostasj planehtta mejt ájtssin. Dat la sieddosamos gásaplánehtta biejveoalen. Ij vargga vå biekka. Danna ij la nanos ålgusj valla edna jiegŋa.Dat la -200°C (galmma tsiehka). Uranus biejve birra jålåt.
Úranus var fyrsta plánetan sem uppgvötaðist - árið 1781. Hún er rólegasta gasplánetan í sólkerfinu. Þar eru næstum engir stormar. Hún hefur ekkert fast yfirborð en mikinn ís. Hitastigið er -200°C. Úranus “rúllar” í kringum sólina.
22
Neptunus la Uranusa muoduk. Dat la binná unnep, valla däddá ienep. Neptunusin li garrasamos virro ålles biejveoalenin. Bieggat máhttá ienep gå 2000 km/d. Neptunusa birra li 14 máno.
Neptúnus líkist Úranus. Hún er aðeins minni en er þyngri. Á Neptúnus eru kröftugustu fellibyljir í öllu sólkerfinu. Þar geta verið stormar sem ná 2000 km/t. Vitað er um 14 tungl í kringum Neptúnus.
24
Þekkir þú eitthvað fleira sem finnst í sólkerfinu okkar?
Planehta mijá biejveoalen
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1+4: Manvendra Singh - pixabay.com
S6: Image Editor - flickr.com
S8+10+12+16+18+20+22: NASA - commons.wikimedia.org
S14: ESA - commons.wikimedia.org
S24: Pxhere.com
© 2023 atlantbib.org
X