Tjaeledh
gïele
Play audiofileda
Affaldssortering og genbrug
DA
IS
2
Flokkun rusls og endurnýting

3. b Vonsild Skole

Jarkoestamme Helga Dögg Sverrisdóttir
3
4

I gamle dage kaldte man genbrugsstationen for lossepladsen. Dengang gravede man alt affald ned i store huller og dækkede det til med jord.


Play audiofile

Í gamla daga var endurvinnslustöð kölluð ruslahaugur. Þá var allt rusl grafið í stórar holur og jarðvegur settur yfir.

5
6

Meget af det affald, vi smider ud, kan genbruges og laves til nyt. Derfor sorterer vi i Danmark affald i containere eller på genbrugspladsen.


Play audiofile

Margt af ruslinu sem við hendum er hægt að endurnýta og búa til nýja hluti úr því. Þess vegna flokkum við í Danmörku í gáma eða á endurvinnslustöð.

7
8

Papir laves af træ, men rent brugt papir kan genbruges og laves til nyt papir eller pap. Derfor skal man sortere aviser, reklamer, kuverter og tegnepapir fra. Pap kan blive til ny pap. Sådan passer vi på skovene.


Play audiofile

Pappír er búinn til úr tré. Hægt er að endurnýta hreinan notaðan pappír til að búa til nýjan pappír eða pappa. Þess vegna þarf að flokka dagblöð, auglýsingar, umslög og teiknipappír frá. Pappi getur orðið að nýjum pappa. Þannig pössum við skóginn.

9
10

Plastik laves af olie og sviner meget i naturen, hvor det nedbrydes til mikroplast. Ved at samle og sortere plast, kan man genbruge den og lave nye plastprodukter. Mange sodavandsflasker er der pant på i Danmark.


Play audiofile

Plast er búið til úr olíu og mengar náttúruna mikið þar sem það brotnar í plastagnir. Með því að safna og flokka plasti er hægt að endurnýta það og búa til nýjar plastafurðir. Margar gosflöskur í Danmörku eru gjaldskyldar.

11
12

Metal henter man fra bjerge eller i jorden. Der findes mange forskellige typer. F.eks. jern, aluminium og kobber. Hvis vi ikke genbruger det, er der til sidst ikke mere i jorden.


Play audiofile

Málm fáum við úr fjöllum eða úr jörðu. Til eru ólíkar tegundir s.s. járn, ál og kopar. Ef við endurnýtum hann ekki endar með að ekki finnst meira af málmi á jörðinni.

13
14

Metal tager ikke skade af at blive smeltet om. Jern kan laves til cykler, aluminium kan bruges til sodavandsdåser og kobber kan bruges til ledninger.


Play audiofile

Málmur skemmist ekki við endurtekna bræðslu. Járn er hægt að nota í hjól, ál er hægt að nota í gosdósir og kopar nýtist í rafleiðslur.

15
16

Glas kan ofte vaskes og genbruges. Mange flasker har pant i Danmark. De flasker, som ikke kan bruges, smeltes om til nyt glas. Det kræver 7 gange mere energi at lave glas fra bunden end at genbruge glas.


Play audiofile

Gler er hægt að þvo og endurnýta. Margar flöskur eru gjaldskyldar í Danmörku. Þær flöskur sem ekki er hægt að endurnýta eru bræddar í nýtt gler. Það þarf 7 sinnum meiri orku að búa til gler frá grunni en að endurnýta það.

17
18

Farligt affald kan være batterier og maling. Maling og batterier er farlige fordi, der er giftstoffer i. Hvis det kommer ud i kloakken, i jorden eller brændes, forurener det vandet, vi drikker eller luften vi indånder.


Play audiofile

Rafhlöður og málning er sorp sem hætta stafar af. Málning og rafhlöður er hættulegt af því það eru eiturefni í því. Komist það í skolpræsið eða það brennt mengar það vatnið sem við drekkum eða loftið sem við öndum að okkur.

19
20

Batterier indeholder syre og flere typer metaller. De kan ofte genbruges til nye ting. Ellers skal det brændes ved meget høje temperaturer for at blive uskadeligt.


Play audiofile

Rafhlöður innihalda sýrur og fleiri tegundir málma. Hægt er að endurnýta þær. Ef ekki, þarf að brenna þær við mjög háan hita til að gera þær hættulausar.

21
22

Haveaffald kan lægges i en beholder eller i en bunke. Så bliver det til muldjord, som kan bruges i haven igen. Det hedder kompost.


Play audiofile

Garðúrgang er hægt að setja í safnkassa eða í bunka. Hann verður svo að gróðurmold sem hægt er að nota í garðinn aftur. Það heitir safnhaugur.

23
24

Madaffald fra køkkenet kan blive til biogas, som kan bruges til brændstof og gødning, som kan bruges på marken af landmanden.


Play audiofile

Matarafgangar úr eldhúsinu geta orðið að gasi sem hægt er að nota sem eldsneyti og áburð sem bændur nota.

25
26

Restaffald er det affald, som ikke lige kan genbruges. Det kan f.eks. være mælkekartoner og bleer. Det hentes af skraldemanden og køres til forbrænding. Her bruges energien lavet om til el eller varme.


Play audiofile

Afgangs rusl er rusl sem ekki er hægt að endurnýta. Það geta verið mjólkurfernur, bleyjur o.fl. Ruslakarlinn sækir ruslið og keyrir það til brennslu. Orkan er nýtt sem rafmagn eða hiti.

27
28

Verdensmål 12 handler bl.a. om at skabe mindre affald ved at genanvende affald. Hvordan sorterer du affald hjemme hos dig?


Play audiofile

Heimsmarkmið 12 fjallar m.a. um að minnka rusl með því að endurvinna það. Hvernig flokkar þú rusl heima hjá þér?

29
Affaldssortering og genbrug

Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1: Commons.wikimedia.org
S4+8+10+20+24: pxhere.com
S6: Stefan Åge Hardonk Nielsen
S12: Anja Osenberg - pixabay.com
S14: Jon Sullivan - pixnio.com
S16: Robert Couse-Baker - flickr.com
S18: Washarapol D BinYo Jundang - pexels.com
S22: Play It Again, SPAM - commons.wikimedia.org
S26: Lav Ulv - flickr.com
S28: Globalgoals.com
Forrige side Næste side
X