Giela
Solveig Støbakk Eggen - Snåsa skole
Jorgaluvvon dánskkagiella Mette HansenNorðlýsið kemur av elekstriskum partiklum frá sólini, ið koma inn í magnetøkið á jørðini. Økið leiðir partiklarnar inn í umráðið runt um magnetisku pólarnar á jørðini.
Nordlys dannes ved at elektrisk ladede partikler fra solen kommer ind i jordens magnetfelt. Feltet leder partiklerne ind i områderne omkring jordens magnetiske poler.
Norðlýsið kann sígga sera ymiskt út. Litirnir í norðlýsinum síggjast í linjum, ið breiða seg yvir alt økið.
Nordlys optræder i mange forskellige former. Farverne i nordlyset er i skarpe adskilte linjer, som dækker hele området.
Latínska navnið fyri norðlýsið er aurora borealis. Sama ljósfyribrigdið kallast suðurljósið, ella australis, tá ið tað er á syðru helvt av jørðini, og felagsnevnarin fyri hesi bæði er polarljós.
Det latinske navn for nordlys er “aurora borealis”. Det samme lysfænomen kaldes Sydlys, eller “aurora australis”, når det optræder på den sydlige halvkugle. Fællesbetegnelsen for sydlys og nordlys er polarlys.
Norðlýsið byrjar í ovara lofthavinum millum 80 kilometrar og sjáldan yvir 500 kilometra hædd yvir yvirflatuni á jørðini.
Nordlys forekommer i den øvre polære atmosfære mellem 80 kilometer og sjældent over 500 kilometer over jordens overflade.
Frederik Carl Mülertz Størmer var ein virkin norskur granskari av norðlýsinum, og hann gjørdi eitt slóðbrótandi arbeiði við at kortleggja norðlýshæddina.
Frederik Carl Mülertz Størmer var en aktiv norsk nordlysforsker, og udførte pionerarbejde med at kortlægge nordlyshøjden.
Fyrr í tíðini, tá norðlýsið bleiktraði yvir luftini, var tað hildið at vera ónd ávaring. Sámarnir trúðu, at norðlýsið vóru sálirnar hjá teim deyðu, tí skuldi tað ikki tosast um.
Førhen, når nordlyset flammede på himlen, blev det betragtet som et ondt varsel. Samerne troede, at nordlyset var sjælene til døde, og derfor skulle man ikke snakke om det.
Tað var eisini hildið at vera vandamikið, um nakar veitraði, floytaði ella sang undir norðlýsinum. Tá kundi norðlýsið leggja merki til at tú vart har, hildu tey.
Det blev også betragtet som farligt, hvis man vinkede, fløjtede eller sang under nordlyset. Så kunne nordlyset mærke, at man var der, mente folk.
Tað er mest sannlíkt at uppliva norðlýsið norðalaga í Skandinavia, Norður-Russlandi, Alaska og norðara parti av Kanada, Grønlandi, Íslandi og Føroyum.
Det er mest sandsynligt at opleve nordlys i de nordlige dele af Skandinavien. Nordrusland, Alaska og den nordlige del af Canada, Grønland, Island og Færøerne.
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Govvá/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Fotod/ Bil/ Photo:
S1: Bjørn Jørgensen, Samfoto, NTB scanpix
S4+8: PXhere.com
S6: Dag Endre Opedal - flickr.com
S10: Svalbardblues.com
S12: Carl Størmer (1874-1957) - Nasjonalbiblioteket - commons.wikimedia.org
S14: Geralt - pixabay.com
S16: Rawpixel.com
S18: NASA - ndla.no
S20: TheDigitalArtist - pixabay.com