Giela
Stefan Åge Hardonk Nielsen
Jorgaluvvon færasullo giella June-Eyð JoensenNikolai Frederik Severin Grundtvig er en af de vigtigste digtere fra Danmark. Grundtvig blev født i 1783 i Udby og døde i 1872 i København. Han blev 79 år gammel.
Nikolai Frederik Severin Grundtvig er ein av týdningarmestu donsku skøldunum. Grundtvig varð føddur í 1783 í Udby og doyði í 1872 í Keypmannahavn. Hann gjørdist 79 ára gamal.
Som 9-årig blev Grundtvig sendt langt væk hjemmefra. Her fik han privatundervisning og kom på latinskole. Han blev senere både præst, forfatter, skolemand, folketingspolitiker og salmedigter.
Tá ið Grundtvig var 9 ára gamal, varð hann sendur langt burtur heimanífrá. Har fekk hann heimafrálæru og kom á latínskúla. Hann gjørdist síðani bæði prestur, rithøvundur, skúlamaður, fólkatingspolitikari og sálmaskald.
Han skrev cirka 1500 salmer. Nogle af disse salmer synges i hele norden, bl.a. julesalmen “Dejlig er den himmelblå”:
Hann skrivaði umleið 1500 sálmar. Nakrir av hesum sálmunum verða sungnir í øllum Norðurlondum, m.a. jólasálmurin, “Fagur himin er at sjá”:
“Dejlig er den himmel blå, lyst det er at se derpå, hvor de gyldne stjerner blinke, hvor de smile, hvor de vinke, /:os fra jorden op til sig:/"
“Fagur himin er at sjá,
stjørnuglógvan, luftin blá,
stjørnur glampa, stjørnur bleiktra,
blídliga tær okkum veittra
/.upp til himmals foldum frá:/.”
Grundtvig får ofte æren for at være den, som afskaffede ”den sorte skole”. Han har haft stor indflydelse på, hvordan vi ser på skolen og undervisningen i Danmark. Hans motto var ”Skolen for livet”.
Grundtvig fær ofta heiðurin fyri at hava beint fyri “svarta skúlanum”. Hann hevur havt stóra ávirkan á, hvønn hugburð vit hava til skúla og undirvísing í Danmark. Merkisorð hansara vóru “Skúlin fyri lívið”.
Grundtvig nåede at være gift tre gange. Han blev gift første gang, da han var 35 år gammel med en, der hed Lise. Som 65-årig med Marie og igen som 75-årig med Asta.
Grundtvig náddi at vera giftur tríggjar ferðir. Hann varð giftur fyrstu ferð, tá ið hann var 35 ára gamal við einari, ið æt Lisa. Tá ið hann var 65 ára gamal við Mariu, og aftur tá ið hann var 75 ára gamal við Astu.
Seinni var Grundtvig at finna á donskum frímerkjum.
Han har lagt navn til flere kirker. Grundtvigskirken i København er Danmarks største. Hele kirken stod færdigbygget i 1940.
Hann hevur lagt navn til fleiri kirkjur. Grundtvigskirkjan í Keypmannahavn er størsta kirkjan í Danmark. Kirkjan stóð liðug í 1940.
Grundtvig liggur grivin í einum gravheyggi við Køge á Sælandi.
Kennir tú aðrar sálmar eftir Grundtvig?
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1: Ad. Lønborg - 1872/ SN
S4: Constantin Hansen - 1862
S6+14: Grundtvig.dk
S8: Rise-a-mui - Pixabay.com
S10: Unsplash - Pixabay.com
S12: Danmarks Lærerforening
S16: Claus Achton Friis/ Post Danmark
S18: Bococo - commons.wikimedia.org
S20: dvl-bornholm.dk/H.M
S22: Fra P. Hansens "Illustreret Dansk Litteraturhistorie"