Unge sprogpiloter i Norden - Skulin vid Streymin (FO), Søndermarksskolen (DK), Erdal ungdomsskole (N), Kirkkokadun koulu (SF), Bratteberg Skola (S)
Grøn orka er týdningarmikil fyri veðurlagið. Men hvussu sær tann grøna orkan út, í teimum ymisku norðurlondunum?
5Tann mest brúkta orkukeldan í Danmark er vindorka. Síðani kemur biogassorka og sólorka. Málið hjá donsku stjórnini er, at Danmark skal ikki hava nakað CO₂ útlát eftir 2050.
7Tá sólin skínur á eina sólkyknu, skumpast elektronirnar frá ovara síðuni til niðara síðuna. Tá ið, elektronirnar skulu aftur, verður streymurin skaptur. Í Danmark kemur 6,2% av streyminum av sólorku.
9Í Svøríki hava vit fleiri grønar orkukeldur, t.d. vatnorku, hitaorku og vindorku. Ein av okkara størstu orkukeldum er vindorka, sum er 19% av samlaðu orkuframleiðsluni hjá Svøríki.
11Vindorka er eitt slag av einum generator, sum framleiðir rørsluorku til el orku. Svøríki hevur ta størstu vindorkulundina á landi, í øllum Evropa, við 179 vindmyllum.
13Í Føroyum framleiða vit grøna orku við vindi, vatni og sól. Vindorka verður framleidd av vindmyllum, vatnorka av vatnverkum og sólorka av sólfangarum.
15Svenska Minesto og SEV hava gjørt eitt samstarv um tveir Deep Green drekar. Drekanir virka á tann hátt, at teir eru festir á havbotnin við einari linju, við káplum inni í. Tað ger, at streymurin, ið verður fangaður við skrúvuni, kann sendast víðari.
17Finnland brúkar áhaldandi orkukeldur. Tríggjar tær týdningarmiklastu orkukeldurnar eru kjarnorka, vatnorka og innflutt ravmagn. Veðurlagsmálið hjá Finnlandi er at javnvág skal verða í CO₂ útlátinum áðrenn 2025.
19Finnland brúkar tað mesta av kjarnorkuni til orku og ravmagns framleiðslu. Har eru trý kjarnorkuverk í Finnlandi. “Okoliuoto 3” bleiv liðugt 16. april 2023.
21Í Noregi brúka vit vatnorku. Hetta er tann mest brúkta orkan, og 90% av allari orkuni í landinum kemur frá vatnverkinum. Noregi hevur 1739 vatnorkuvirkir, sum er ein sættapartur av øllum vatnverkum í heiminum.
23Vatnorka er ein orka, sum nýtir tað rennandi vatnið. Vatnorka riggar soleiðis, at vatnið rennur ígjøgnum eina turbinu og fær hana at mala, soleiðis at hon goymir orku. Orkan, sum verður goymd, verður koyrd út til brúkararnar.
25Nú hevur tú fingið betur skil á grønu orkuni í teimum ymisku Norðurlondunum. Hvørja orkukeldu heldur tú vera best?
27Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Govvá/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Fotod/ Bil/ Photo:
S1+6: PXhere.com
S4: Rúni Bjarkhamar
S8: Mrganso - pixabay.com
S10: Geralt - pixabay.com
S12: Johannes Jansson - commons.wikimedia.org
S14: ©Dansk Energi
S16: ©minesto.frontify.com
S18: Rebekka Koistinen
S20: Hannu Huovila / TVO - snl.no
S22: 8moments - pixabay.com
S24: Juhele - pixabay.com
S26: Vidar Jägrud