Tilbage til søgning
Skift
sprog
sprog
At vera orðblindur næmingur í Danmark
Að vera lesblindur nemandi í Danmörku
Buster Adam Valeur Madsen, Elias Beyer Crosby & Signe Elmstrøm
Oversat til íslensku af Helga Dögg Sverrisdóttir
4
Hendan bókin er skrivað til næmingar, sum júst eru kannaðir fyri orðblindni, floksfelagar, foreldur og lærarar. Hon er skrivað í samstarvi við tveir orðblindar næmingar og ein lesivegleiðara, sum veit nógv um orðblindni.
Bókin er skrifuð til nemenda sem hafa nýlega greinst með lesblindu, skólafélaga, foreldra og kennara. Hún er skrifuð sem samvinnuverkefni tveggja lesblindra nemenda og lesráðgjafa með þekkingu á lesblindu.
6
Orðblindni verður eisini rópt dysleksi og kann lýsast sum “eitt støðugt órógv at týða skriftmálið, sum stendst av einum breki í ljóðskipanini”. Tá ið tú ert orðblindur, hevur tú truplari við at læra at lesa og stava, tí heilin hevur trupulleikar at binda saman bókstavir við ljóð.
Lesblinda kallast líka dyslexía og hægt að skilgreina hana svona ,,viðvarandi truflun í kóðun ritmáls, sem orsakast af veikleika í taugakerfinu.” Þegar maður er lesblindur er erfiðara að læra að lesa og stafa því heilinn á í vandræðum með að tengja stafi við hljóð.
8
Orðblindni hevur einki við vit og skil at gera. Orðblindni er mangan arvaligt og kann ikki lekjast. Men nógv orðblind kunnu við venjing gerast góðir lesarar. Tað eru uml. 7 % orðblind í Danmark. Tað eru uml. tveir næmingar í hvørjum flokki.
Lesblinda hefur ekkert með gáfur að gera. Lesblinda erfist oft og ekki er hægt að lækna hana. Margir lesblindir geta þjálfað sig til að verða góðir lesarar. Það er ca. 7% lesblindir í Danmörku. Það eru u.þ.b. tveir í hverjum bekk.
10
Øll hava rætt at fáa tikið eina orðblindakanning í síni skúlatíð, um tú hevur illgruna um orðblindni. Í Danmark kanst tú verða kannaður fyri orðblindni frá síðst í 3. flokki. Hendan orðblindakanningin verður tikin hjá lesivegleiðaranum á skúlanum.
Allir eiga rétt á að taka lesblindupróf á skólagöngunni leiki grunur á lesblindu. Í Danmörku er hægt að prófa mann frá 3. bekk. Notað er alþjóðlegt lesblindupróf sem ráðgjafi skólans leggur fyrir.
12
Í Danmark hava orðblindir næmingar møguleika at fáa atgongd til lesi- og skrivitøkni (LST) frá skúlanum, eitt byrjanarskeið og kunnu søkja um eyka tíð til royndirnar. LST er eitt nú ein telefon, ein teldil ella ein telda við forritum, sum kunnu lesa upp og koma við uppskotum um orð, tá ið tú skrivar.
Í Danmörku hafa lesblindir nemendur möguleika að fá tæki (LST) fyrir lestur og skrift, námskeið um notkunina og sækja um lengri próftíma. LST er t.d. sími, tafla eða tölva með forrit sem les og kemur með tillögu að orðum þegar maður skrifar.
14
LST kann hjálpa tær, tá ið tú skalt lesa og skriva. Tað tekur eitt sindur longur tíð at skriva og lesa við LST, og tað gongst ikki altíð líka væl og kann vera trupult at brúka. Tað krevur venjing at brúka LST. Tað er gott, tá ið bæði lærarar, floksfelagar og foreldur vita, hvat LST er og duga at hjálpa.
LST getur hjálpað þegar maður les og skrifar. Það tekur lengri tíma að skrifa og lesa með LST, stundum veldur það erfiðleikum og erfitt að nota. Það þarfnast þjálfunar að nota LST. Það er gott þegar kennarinn, vinirnir og foreldrarnir vita hvað LST er og geta hjálpað.
16
Tað er ikki altíð so stuttligt at fáa at vita, at tú ert orðblindur. Summi blíva kedd og kenna seg øðrvísi. Onnur kenna ein lætta, tá ið tey skilja, at tað er ein orsøk til, at tey hava trupult við at læra at lesa og stava. Tú skilur, at tú ikki ert býttur.
Það er ekki alltaf notalegt að fá að vita að maður sé lesblindur. Sumir verða leiðir og finnst þeir einmanna. Öðrum léttir að vita hvaða ástæða sé fyrir að maður eigi erfitt með að læra að lesa og stafa. Fólk uppgötvar að það sé ekki heimskt.
18
Tað kennist gott, tá ið tínir floksfelagar og lærarar vita, at tú ert orðblindur. Tú hevur ofta brúk fyri at fáa longur tíð til at gera eina uppgávu. Tað er ikki altíð so stuttligt at hava ein vikar, sum ikki veit, at tú ert orðblindur, tí so mást tú forklára honum tað. Men tað er týdningarmikið, at tú sigur honum tað, hóast tú kanska heldur tað vera flovisligt.
Það er gott þegar vinir og kennari vita að maður sé lesblindur. Oft er þörf að fá lengri tíma til að vinna verkefni. Það er ekki alltaf gott að hafa afleysingakennara sem veit ekki að maður er lesblindur því þá þarf að útskýra það. En það er mikilvægt að segja frá þó maður verði skömmustulegur.
20
Nógvir skúlar í Danmark hava “Orðblindabólkar”, har orðblindir næmingar hittast og deila vitan um eitt nú nýggj forrit og funkur til upplestur ella talu-til-tekst. Bólkurin hevur eisini framløgur fyri øðrum næmingum, lærarum og foreldrum, so fleiri fáa vitan um orðblindni.
Margir skólar í Danmörku hafa ,,Lesblindustöðvar”, þar sem lesblindir nemendur hittast og deila þekkingu t.d. um nýjustu öppin og hvað er nýjast í upplesningu eða tala- til ritunar. Á stöðvunum eru líka erindi til annarra nemenda, kennara og foreldra þannig að fleiri öðlist þekkingu um lesblindu.
22
Í Danmark eru uml. 20 orðblindaeftirskúlar, har tú sum orðblindur næmingur kanst búgva og ganga í skúla í 9. og 10. flokki. Har vita lærararnir alt um orðblindni og taka atlit til tað í undirvísingini og til fráfaringarroyndirnar.
Í Danmörku er um 20 heimavistarskólar fyrir lesblinda þar sem lesblindur nemandi getur búið og verið í 9. eða 10. bekk. Þar vita kennarar allt um lesblindu og taka tillit til þess í kennslu og á lokaprófunum.
24
Týdningarmesta ráðið frá øðrum orðblindum er: “Trúgv á teg sjálvan og góðtak, at tú ert orðblindur. Tú klárar tað - eins og øll onnur!”
(Buster og Elias - orðblindir næmingar).
Mikilvægasta ráð annarra lesblindra er að ,,Trúðu á sjálfan þig og viðurkenndu að þú ert lesblindur. Þú getur- eins og aðrir í heiminum” (Buster og Elias - lesblindir nemendur).
26
Tað eru nógv kend fólk, sum vóru ella eru orðblind, eitt nú Leonardo da Vinchi, H.C. Andersen, Albert Einstein, Bill Gates, Thomas Blachman og Will Smith.
Margir þekktir einstaklingar voru og eru lesblindir og má þar nefna Leonardo da Vinchi, H.C. Andersen, Albert Einstein, Bill Gates, Thomas Blachman og Will Smith.
28
4. heimsmál hjá ST er um, at øll skulu hava somu atgongd til allar útbúgvingar - eisini um tey hava brúk fyri hjálpitólum. Hvat kunnu vit øll gera fyri best at hjálpa, so at ein floksfelagi ikki skal kenna seg einsamallan ella skammast um at vera orðblindur?
Heimsmarkmið SÞ nr. 4 fjallar um að allir eigi að hafa jafnan aðgang að menntun- líka þegar maður þarf hjálpartæki. Hvað getum við gert til að hjálpa, þannig að samnemanda finnist hann ekki aleinn eða skammast sín fyrir að vera lesblindur?
At vera orðblindur næmingur í Danmark
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Govvá/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1: Pluslexia.com + S4: Peggy und Marco Lachmann-Anke - pixabay.com
S6: Willard5 - commons.wikimedia.org + S7: Høien & Lundberg, 2015
S8: Gerd Altmann - pixabay.com + S9: Kilde: nota.dk
S10: ©ordblindetest.nu
S12+16: Piqsels.com
S14: ©Vitec MV
S18+24: Signe Elmstrøm
S20: ©ordblindepatruljen.dk
S22: S. Nielsen
S26: Commons.wikimedia.org + S27: Kilde: etlivsomordblind.dk
S28: ©globalgoals.org
Man kan læse mere om ordblindhed på www.ordblindeforeningen.dk
www.elmstroem.dk
© 2020 atlantbib.org
X