Skift
språk
Play audiofileda
Fotosyntese - ren luft!
Fotosyntese silaannaavoq minguitsoq (Silaannarmi pilersoqarneq)

Thomas Buhl og Vivi Mærsk

Översatt till grönländska av Agapeta Skifte & Magdalene Abelsen
3
4

Fotosyntesen er en proces, hvor planten omsætter solens lys til energi og ren ilt.


Play audiofile

Pilersinneqartarpoq, naasup seqernup qinngornera nukinngortittarmagu aamma silaannanngortillugu minguitsoq.

5
6

Fotosyntese foregår kun i planter. Fordi der er brug for sollys, sker der ikke fotosyntese om natten.


Play audiofile

Fotosyntese taamaallaat naasuni pilersarpoq. Seqernup qinngornera pisariaqartinneqartarmat unnuakkut taartumi fotosynteseqarneq ajorpoq.

7
8

I plantens celler findes der “grønkorn”. Det er dem, der gør planten grøn. Det er i grønkornene selve fotosyntesen foregår.


Play audiofile

Naasup sananeqaataani kingunissaarannguaqarpoq qorsuusunik. Taakkunanilu fotosyntese pilersarpoq.

9
10

Det starter med at planten optager vand fra rødderne (H₂O), lys fra solen og kuldioxid (CO₂) fra luften.


Play audiofile

Naasoq imermik sorlamminiik aallaaveqartumik pigaangat (H₂O), seqernup qinngorneranik aamma silaannarmik pigaangat (CO₂) fotosyntese pilersarpoq.

11
12

Kuldioxid kommer ind i planten ved hjælp af læbeceller, som er små åbninger i plantens blade.


Play audiofile

Silaannaq tassa Kuldioxidi naasumut pilutaanut pulasarpoq.

13
14

I grønkornene omsættes sollys, kuldioxid og vand til sukkerstof og ilt. Sukkerstoffet kaldes også kulhydrat. Ilten frigives til luften, som vi kan indånde som ren luft.


Play audiofile

Kingunissaarannguup qorsuusup seqerngup qinngorneranit silaannarmit imermiillu pinermini silaannaq ilti sukkorlu pinngortittarpai. Akuutissaq sukkoq aamma kulhydratimik taaneqartarpoq. Ilti silaannarmut siaruartittarpaa taamaalilluta anersaartorsinnaatilluta.

15
16

Da det er planter, der skaber luftens ilt, kaldes regnskovene ofte for “Jordens lunger”.


Play audiofile

Naasut silaannarmi tunioraasuummata orpippassuit “nunarsuup puai”-nik taaneqartarput.

17
18

I naturfagene kan man også skrive det på denne måde: Kuldioxid+Sollys+Vand = Ilt+Sukkerstof.


Play audiofile

Pinngortitalerinermi imannak allattoqartarpoq: Kuldioxid+Imeq+Seqerngup qinngornera = ilti+Sukkoq.

19
20

Verdensmål 15 handler om “Livet på Land” - om at bevare naturen. Det betyder bl.a., at vi skal plante flere træer end vi fælder, så luften renses for kuldioxid og vi får mere ilt og renere luft. Altså Fotosyntese!


Play audiofile

Nunarsuarmi anguniakkat 15-iat tassaavoq “Nunami inuuneq”-pinngortitamik piujuaannartitsineq. Anguniakkap taassuma imaraa orpinnik killukkatsinniit amerlanerusunik naatitsisarnissaq, taamaalilluta kuldioxidi silaannarmiittoq salinneqassaaq silaannarpullu minguinnerulerluni. Tassa Fotosyntese!

21
22

Tror du også en blodbøg (rød bøg) har grønkorn?


Play audiofile

Isumaqarpit orpik “blodbøg”-i aappalaartoq kingunissaarannguaqartoq qorsuusumik?

23
Fotosyntese - ren luft!

Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1: Marek Kokeš - pixabay.com
S4: Flaticon.com
S6: Adrian Pelletier - pixnio.com
S8: Hajnalka Mahler - pixabay.com
S10: Markéta Machová - pixabay.com
S12: Marc Pascual - pixabay.com
S14: Pxhere.com
S16: Ben Britten - flickr.com
S18: Stefan Nielsen
S20: Globalgoals.org
S22: Hubertus - wikimedia.org

Globalgoals.org 
Forrige side Næste side
X