Bååstede ohtsedh
Tjaeledh
gïele
gïele
Varandi orka
Endurnýjanleg orka
4. c Brændkjærskolen - Kolding
Jarkoestamme Helga Dögg Sverrisdóttir
4
Varandi orka er el og hiti, sum kann vara í ævir. Tað er orka, sum ikki dálkar umhvørvið.
Endurnýjanleg orka er rafmagn og hiti sem endast að eilífu. Það er orka sem mengar ekki umhverfið.
6
Varandi orka verður eisini nevnd alternativ orka. Tað kann til dømis vera sólsellur, vindmyllur, vatnorka, biogass og jarðhiti.
Endurnýjanleg orka er valkvæð orka. Það er sem dæmi sólarsellur, vindmyllur, vatnsaflsstöðvar, brennsla hauggass eða jarðhiti.
8
Tað er gott at brúka varandi orku, tí hon framleiðir ikki CO₂. Tað verður nevnt CO₂-neutralt. Kol og olja, sum vit hava brúkt leingi, dálka umhvørvið illa.
Það er gott að nota endurnýjanlega orku því hún býr ekki til auka CO₂. Það er kallað CO₂ hlutleysi. Kol og olía sem við höfum notað lengi, mengar umhverfið of mikið.
10
Sólsellur virka á tann hátt, at sólargeislarnir skýna á sólsellurnar, sum so gera ljósið til streym. Sólorka er eitt óavmarkað tilfeingi og er lætt at seta upp og lætt at halda við líka.
Sólarsellur virka vel þegar sólargeislar skína á þær og umbreytir þeim í rafmagn. Sólarorka er óendanleg auðlind og auðvelt að setja sólarsellur upp og viðhalda.
12
Vindmyllur framleiða streym, tá ið tað er vindur. Tað merkir, at tær næstan alla tíðina gera streym. Í Danmark kemur áleið 50% av streymnýtsluni frá vindorku.
Vindmyllur búa til rafmagn þegar það blæs. Það þýðir að þær geta búið endalaust búið til rafmagn. Í Danmörku er um það bil 50% af notkun rafmagns frá vindorku.
14
Vatnorka kan bæði vera alduorka og frá rákinum, sum er í áunum. Hetta er heilt vanligt í til dømi Norra og Svøríki. Í Danmark er bara heilt lítil vatnverk. Man ger til dømis vatnbyrgingar, so til ber at fáa meira orku.
Vatnsorka er bæði í náttúrulegri hringsjá og vatnsföllum. Það er algengt m.a. í Noregi og Svíþjóð. Í Danmörku finnast lítil ver. Búnar eru t.d. til stíflur til að safna vatni og þannig búin til meiri orka.
16
Biogass verður brúkt til hita. Biogass verður gjørt úr millum øðrum tøðum,, matleivdum ella avroðum frá sláturhúsum. Lívfrøðiliga tilfeingið rotnar í stórum tangum. So fer gassið upp ígjøgunm eitt rør. Nú ber til at brenna gassið.
Hauggas er notað til hitaframleiðslu. Hauggasið verður til við söfnun t.d. lífrænna afurða, matarafgöngum eða úrgangi matvinnslustöðva. Hauggasið rotnar í stórum tönkum. Gasið fer upp í gegnum rör og eftir það er hægt að brenna það.
18
Lívvirkið brenni er til dømis viður, spónur og urtagarðsburturkast, sum kann brenna og gerast til hita. Tað kann eisini gerast flótandi og brúkast til til dømi til bilar.
Lífmassi er t.d. tré, greinar hálmur og garðúrgangur sem hægt er að brenna og búa til hita. Hægt er að búa til fljótandi orku og nota t.d. á bíla.
20
Jarðhiti er orka, sum verður tikin úr jørðini. Tað verður nógv brúkt í Íslandi, har tað er nógv gosvirksemi í jørðini. Jarðhiti verður eisini framleiddur í londum, har einki gosvirksemi er í jørðini.
Jarðhiti er orka sem unnið er úr jörðinni. Þetta er notað á Íslandi þar sem jarðvirkni er mikil. Jarðvarmi er líka nýttur þar sem eldvirkni er ekki til staðar.
22
Í framtíðini gerst tað uppaftur týdningarmeiri at fáa sær orku við nýggjum hættum. Tí verður nógv granskað í at gera streym og hita upp á nýggjar mátar, til dømis hvussu kropshiti kann gerast til streym.
Í framtíðinni verður enn mikilvægara að útvega orku á nýjan hátt. Þess vegna rannsaka menn hvernig sé að búa til rafmagn og hita á annan hátt t.d. hvernig hægt sé að nota líkamshitann til að búa til rafmagn.
24
Heimsmál nr. 7 hjá ST snýr seg um Viðvarandi orku. Tað snýr seg um, at øll fáa atgongd til reina og bíliga orku innan ár 2030. Hvat anst tú gera fyri at spara orku?
FNs Heimsmarkmið nr. 7 fjallar um ,,Sjálfbæra orku.” Talað er um að allir fái aðgang að hreinni og ódýrri orku fyrir 2030. Hvað getur þú gert til að spara orkuna?
Varandi orka
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: GCP Gray - flickr.com S4: Jürgen from Sandesneben - commons.wikimedia.org S6: Olearys - flickr.com S8: Klaus-Uwe Gerhardt - pixabay.com S10: MaxPixel.net S12: Jens Cederskjold - commons.wikimedia.org S14: Ulf Larsen - commons.wikimedia.org S16: Gerald Krieseler - pixabay.com S18: Anna Armbrust - pixabay.com S20: Pxhere.com S22: Itneverends - pixabay.com S24: Globalgoals.org
© 2019 atlantbib.org
X