Ruoktot
Molsso
Giela
Giela
Sletuhundurin - grønlandshundurin
Gealhkabïenje – Kruanalaanten-bïenje
Hanne Christensen
Jorgaluvvon lullisámegiella Anita Dunfjeld Aagård
4
Sletuhundar eru bara at finna í Norðurgrønlandi - norðan fyri polarkringin. Tað er millum Sisimiut og Siorapaluk í norðasta parti av Grønlandi og so eisini í Eysturgrønlandi.
Gealhkabïenje barre Kruanalaantesne gååvnese – Polargievlien noerhtelen. Sisimiuten raejeste bæjjese Siorapalukese noerhtelisnie Kruanalaantesne jïh Luvlie-kruanalaantesne.
6
Kruanalaanten-bïenje fuelhkine Chow Chow-bïenjine jïh Sibirijen Husky’ine.
8
Í norðara parti av Grønlandi frystir havið til ís. Í gomlum døgum nýttu fólk hundasletu, tá tey skuldu veiða ella ferðast tvørtur um ísin.
Noerhtelisnie Kruanalaantesne mearoe galma. Dejpeli bïenje-gealhkine vöölkin gosse edtjin vijredh jallh jïengen rastah vuelkedh.
10
Tá hundahvølpurin er 3-4 vikur gamal, byrjar hann at eta fasta føði. Ein stórur hvølpur, sum er 4 mánaðir gamal, etur líka nógv sum ein vaksin hundur. Føðin hjá hundunum er mest fiskur og kópur.
Skoerhtje aalka beapmoem bårredh gosse medtie 3-4 våhkoen båeries. Skoerhtje mij 4 askh seamma jïjnjem bårra goh stoerre bïenje. Jeenemes nåerviem jïh gueliem burrieh.
12
Hundarnir kunnu gerast heilt upp til 20 ára gamlir. Teir eru stórir og kunnu viga millum 25 og 45 kg.
Bïenjh maehtieh 20 jaepien båeries sjïdtedh. Dah leah stoerre jïh 25-45 tjahtah vïekesjieh.
14
Hundar eldri enn 6 mánaðir skulu vera íbundnir og skulu hava eitt hundapláss. Ein skal vera 16 ár fyri at kunna fáa eitt hundapláss.
Bïenjh mah 6 askh tjuerieh vïedteldahkesne årrodh jïh bïenjesijjiem utnedh. Tjuara bijjelen 16 jaepien båeries årrodh aktem bïenjesijjiem åadtjodh.
16
Ein stórur hvølpur, sum er 5-6 mánaðir gamal, sleppur at renna við í hundatoyminum. Tá hann er 1 ára gamal, sleppur hann at draga við.
Skoerhtje mij lea 5-6 askh bïenje-raajroem dåerede. Gosse akten jaepien båeries maahta giesedh.
18
Fyri at draga hundasletuna er neyðugt við einum ella fleiri hundum. Tá eitt barn skal læra seg at koyra við hundasletu, verður tó ofta byrjað við einum hundi.
Akte jallh gellie bïenjh maehtieh bïenjegealhkam giesedh. Men gosse maana sæjhta lïeredh bïenjegealhkine vuejedh, bööremes aktine bïenjine.
20
Tað er ikki lætt at sleppa at spæla við hvølparnar, um tíkin er í nánd, tí hon verjir teir væl.
Jis ij leah jïjtsh smaave skoerhtjh maahta geerve årrodh dejgujmie stååkedidh juktie ietnemes dejtie vaarjele.
22
Tað er vandamikið at nærkast teimum vaksnu hundunum, tí teir kunnu leypa á fyri at verja seg.
Ij edtjh stoerre bïenjide geatskanidh juktie dah maehtieh almetjidie låevtedh juktie jïjtjemse vaarjelidh.
24
Veiðimenn eiga umleið helvtina av hundunum. Fólk, sum hava hundar sum frítíðaráhuga, eiga hina helvtina.
Vijrijh medtie bieliem bïenjijste utnieh. Mubpie bieliem bïenjijste almetjh eejehtallemisnie nuhtjieh.
26
Í sunnara parti av Grønlandi er vanligt at hava onnur hundasløg sum kelidjór heima við hús.
Åarjemes Kruanalaantesne sïejhme jeatjah bïenje-naelieh utnedh.
28
Datne gealhkabïenjem vuajneme? Datne gealhkabïenjine vuajeme?
Sletuhundurin - grønlandshundurin
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: Hanne Christensen S4: CIA World Fact Book - commons.wikimedia.org S6+12: Greenland Travel - flickr.com S8: Carl Rasmussen (1841–1893) S10+20: Chmee2/Valtameri - commons.wikimedia.org S14+28: Kim Hansen - commons.wikimedia.org S16: Thomas Ritter - pixabay.com S18: Af.mil S22: Taken - pixabay.com S24: Naalakkersuisut S26: Pxhere.com
© 2019 atlantbib.org
X