allanngortiguk
Guðrun Elttør
På Færøyane er det mange menneske som kvart år dyrkar sine eigne jordeple. Ofte er både barn og vaksne med på å lage ein jordepleåker.
Í Føroyum eru tað nógv fólk, ið seta eplir niður á hvørjum ári. Ofta eru bæði børn og vaksin við til at gera eplaveltu.
Tey skulu hava eitt sindur av jørð, seteplir og tøð, fyri at kunna gera eina eplaveltu.
Den vanlegaste måten å lage ein jordepleåker på kallar ein “flagvelta”. Ein “flagvelta” lagar ein ved å leggje torv opp ned, over setjepotetar og gjødning.
Hin mest vanliga eplaveltan kallast flagvelta. Tá flagvelta verður gjørd, verður ovasta lagið av jørðini skorin í bøkkar.
Ein snur kvart torvstykke og ligg det opp ned over ein setjepotet. Mellom torvstykka ligg ein ei skei med gjødning.
Hvør bøkkur verður vendur og lagdur yvir eitt ella tvey smá setepli. Millum bøkkarnar verður ein skeið av eplatøðum løgd.
Gjødning finnast i fleire variantar. Ein av dei vanlegaste er kunstgjødning, som er laga for å dyrke jordeple.
Tøð finnast í ymiskum sløgum. Eitt tað mest vanliga er kunsttøð, ið er gjørt til at taða epli.
Ein ligg setjepotetane til å spire, før dei skal nyttast i jordepleåkeren. Det beste er at dei ligg i lys, slik at spirene blir korte og tjukke.
Seteplini verða løgd at næla, áðrenn tey skulu setast niður. Best er, at tey liggja og næla í nakað av ljósi, so verða nálirnar stuttar og tjúkkar.
Det finst fleire sortar jordeple. Nokre sett fleire slag jordeple. Dei vanlegaste er Folva og Oleva. Jordepla skal ein setje om våren, mellom midten og slutten av mai.
Tað eru nógv sløg av eplum. Summi seta fleiri sløg niður. Tey mest vanligu eru Folva og Oleva. Epli kunnu verða sett niður um várið áleið til hálvan mai.
Jordepla tar ein opp om hausten, før frosten kjem. Ein må lagre dei kaldt, mørkt og tørt - då held dei seg heile vinteren.
Eplini verða tikin upp um heystið, áðrenn kuldin kemur. Tey verða goymd myrkt, kalt og turt - so halda tey sær allan veturin.
Hevur tú verið við til at seta epli niður?
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1+4+8+10+12+14+18+20: Guðrun Elttør
S6: Jákup Justinussen
S16: Búnaðarstovan