Skipta um
tungumál
Play audiofilefo
Sápmi /Sameland
Sámaland

Tone Marie Larsen & Anita Dunfjeld Aagård

þýtt á færeyska frá June-Eyð Joensen
3
4

Saepmie (Sápmi) er området kor samane tradisjonelt har budd i Noreg, Sverige, Finland og Russland.

Sámaland er tað økið, har sámarnir leingi hava búð í Noregi, Svøríki, Finnlandi og Russlandi.


Play audiofile 5
6

Samene er urfolk fordi dei budde i dette området då konger og statane sine leiarar laga grensene mellom landa i Norden. I Noregs grunnlov står det at staten Noreg er danna på landet til to folk, nordmenn og samar.

Sámar eru upprunafólk, tí teir búðu í økinum, tá ið kongar og ríkisleiðarar settu landamørkini millum londini í Norðurlondum. Í norsku grundlógini stendur, at Noregs ríki er stovnað á landaøkinum hjá tveimum tjóðum, norðmonnum og sámum.


Play audiofile 7
8

Ein veit ikkje kor mange samar det er i verda, men ein trur det finst ca. 50-80 000 samar. Av dei er det ca. 2000 i Russland, 7000 i Finland, 17 000 i Sverige og 40 000 i Noreg.

Óvist er, hvussu nógvir sámar eru í heiminum, men hildið verður, at tað eru umleið 50-80.000 sámar. Av teimum eru uml. 2000 í Russlandi, 7000 í Finnlandi, 17.000 í Svøríki og 40.000 í Noregi.


Play audiofile 9
10

Det finst 9 ulike samiske språk. Det er mange forskjeller mellom språka, slik at det bare er dei som er nærast geografisk som forstår kvarandre. Forskjellane mellom sørsamisk og nordsamisk er litt som mellom norsk og islandsk.

Tað eru 9 ymisk sámisk mál. Tað er stórur munur á málunum, so at bert tey, ið liggja tættast upp at hvørjum øðrum, skilja hvønn annan. Munurin á suðursámiskum og norðursámiskum er sum munurin á norskum og íslendskum.


Play audiofile 11
12

Samanes klær, koftene, viser kor ein sjølv eller familien kjem frå. Samane bruker koftene både når de feirer noko, når nokon blir gravlagte, på møte og når ein vil vise kven ein er.

Klæðini hjá sámum, troyggjurnar, vísa hvaðani teir eru ella hvaðani familjan er. Sámar brúka troyggjurnar bæði tá ið teir hátíðarhalda okkurt, tá ið onkur fer til gravar, á fundum og tá ið teir vilja vísa, hvørjir teir eru.


Play audiofile 13
14

Det samiske flagget er felles for alle samane. Dei fire fargane viser at samane bur i fire land. Raud farge symboliserer ilden, grønn symboliserer natur, gul symboliserer sola og den blå symboliserer vatn. Sirkelen symboliserer sola og månen.

Sámiska flaggið er felags fyri allar sámar. Teir fýra litirnir vísa, at sámarnir búgva í fýra londum. Reyði liturin ímyndar eldin, grønt náttúru, gult ímyndar sólina og blái liturin vatn. Sirkulin ímyndar sólina og mánan.


Play audiofile 15
16

Samefolkets dag er 6. februar. Denne dagen blei valt fordi 6. februar 1917 var fyrste gong samar frå heile Noreg og nokre frå Sverige samla seg til eit landsmøte i Trondheim for å diskutere samisk rett.

Tjóðardagur hjá sámum er 6. februar. Hesin dagur varð valdur, tí 6. februar 1917 savnaðust sámar úr øllum Noregi og nakrir úr Svøríki á fyrsta sinni til landsfundar fyri at skifta orð um rættindi hjá sámum.


Play audiofile 17
18

På byrjinga av 1900-talet hadde ikkje samane dei same rettane som ein har i dag. I Noreg forsøkte myndigheitene å gjøre samane norske, fordi dei meinte at det bare kunne vere eitt språk, eitt folk og ein kultur i Noreg.

Fyrst í 1900-árunum høvdu sámar ikki tey somu rættindi, sum teir hava í dag. Í Noregi royndu mynduleikarnir at gera sámarnar norskar, tí teir hildu, at tað bara kundi vera eitt mál, ein tjóð og ein mentan í Noregi.


Play audiofile 19
20

No får mange samiske barn lære samisk på skulen, og ein kan høyre samisk musikk på radioen. På biletet opnar Kong Harald og kronprins Håkon Magnus Sametinget i Noreg.

Nú á døgum læra nógv sámisk børn sámiskt í skúlanum, og sámiskur tónleikur spælir í útvarpinum. Á myndini setir Haraldur kongur og Hákun Magnus krúnprinsur sámatingið í Noregi.


Play audiofile 21
22

Det finst sameting både i Noreg, Sverige, Finland og Russland. Sametinga arbeider for at samane skal få sikra og utvikla sine språk, sin kultur og sitt samfunnsliv.

Tað eru sámating bæði í Noregi, Svøríki, Finnlandi og Russlandi. Sámatingini virka fyri, at sámarnir fáa tryggjað og ment síni mál, sína mentan og sítt samfelagslív.


Play audiofile 23
24
Sápmi /Sameland

Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/Guvvieh: S1: Yevgeny Pashnin - commons.wikimedia.org + Anita Dunfjeld Aagård S1+24: Annamari Molnar - flickr.com S4: Bff - commons.wikimedia.org S6: Julia Velkova - commons.wikimedia.org S8: Karin Beate Nøsterud - commons.wikimedia.org S12+20: Sámediggi Sametinget - flickr.com S10: Ningyou - commons.wikimedia.org S14: Jeltz - commons.wikimedia.org S16: Schrøderarkivet/Sverresborg - commons.wikimedia.org S18: Nasjonalbiblioteket - commons.wikimedia.org S22: Illustratedjc - commons.wikimedia.org
Forrige side Næste side
X