kl
Tilbage til søgning
Skift
sprog
sprog
klfoIslandimi uumasut nujuartat
Vill djór í Íslandi
Svanhvít Hreinsdóttir
Oversat til færøsk af June-Eyð Joensen
4
Islandimi nunani allanisut uumasunik nujuartarpassuaqanngilaq. Pissutaavoq Islandi qeqertaagami nunanut allanut ungasissumiittoq, taamaattumik uumasunit ornikkuminaatsumiittoq.
Í Íslandi eru fá vill djór samanborið við onnur lond. Orsøkin er, at Ísland er ein oyggj langt frá øðrum londum, og tí er trupult hjá djórunum at koma higar.
6
Islandip sineriaani puisit assigiinngitsut marluk uumasuupput, tassaasut “spættet sæl” aamma “gråsæl”. “Spættet sæl Islandip sineriaani tamani naammattuugassaavoq. 1,5-2 meteritut takitigivoq, 100 kiilutut oqimaatsigaaq. “Gråsælen” qaqutigoorneruvoq anginerullunili. Siornatigut puisinniartoqartarsimavoq, nerineqartarlunilu amia atorneqartarsimalluni.
Í sjónum við Ísland eru tvey kópasløg, steinkópur og láturkópur. Steinkópur er allastaðni við Ísland, hann er 1,5-2 metrar langur og vigar um 100 kilo. Láturkópur er sjáldsamari, og hann er eisini størri. Fyrr varð nógvur kópur veiddur, kjøtið varð etið og skinnið nýtt.
8
Islandi inunnik najugarineqanngikkallarmalli terianniaq uumasuulersimavoq. Ilimagineqarpoq sikuinnaanerup kingulliup naajartulerneraniilli uumasuulersimavoq.
Revurin er einasta súgdjórið, sum var í Íslandi undan fólkunum. Sannlíkast hevur revurin verið her síðani síðst í farnu ístíð. Hann verður eisini nevndur hvítrevur og fjallrevur.
10
Islandi tamarmi terianniaqarpoq. Terianniat qalipaataat assigiinngitsuupput. Ilaat aasami kajortuusarput ukiumilu qaqortuullutik. Terianniaq sisiliortarpoq, arlariinnik isertarfilinnik. Tassani 4-10-nik piaqqisarpoq.
Revurin er allastaðni í Ísland. Summir revar eru brúnir alt árið, meðan aðrir eru grábrúnir á sumri og hvítir á vetri. Revurin ger sær holu við fleiri útgongdum. Har føðir hann 4-10 ungar í senn.
12
Minki amerikap avannaaneersuugaluarpoq. 1931-mi Islandimut eqqunneqarpoq, iniliani piaqqiorteriarlugu amia tunisarniarlugu. Inilianiit animmat nuna tamakkerlugu siammarpoq. Qaasuttuuvoq piniallaqqillunilu.
Minkurin kemur upprunaliga úr Norðuramerika. Hann kom til Íslands í 1931, tí menn ætlaðu at ala minkar í búrum og selja skinnini. Nógvir minkar sluppu leysir og spjaddu seg um alt landið. Minkurin er ágangandi og dugir væl at veiða sær føði.
14
1750-p missaani teriarsu-aq Islandimut pivoq, Reykjavikimilu takune- qaqqaarluni. Europamiit umiarsuarnut ilaalluni nunnissimassangatinneqarpoq. Ullumikkut sumi tamaaniippoq. Immap killingani eqqaavinnilu uumasuuvoq.
Rotta ella brún rotta kom til Íslands umleið 1750 og var fyrst at síggja í Reykjavík. Hon er uttan iva komin við skipum úr Evropa. Í dag er hon allastaðni og mest við strendurnar og á ruskplássum.
16
Islandimi terissat assigiinngitsut marluk uumasuupput. Illup iluanimioq, inuit qanillugit uumasuuvoq, sunalu tamaat nerisarisarpaa. Orpippassuarmioq pinngotitami uumasuuvoq Illunut aamma qanittumi. Sullernit naratsillu nerisari. Teriaq 6-12 cm angitigaaq.
Í Íslandi eru tvey músasløg. Heimamúsin heldur til nær fólki, etur alt, ið hon kann sodna, og oyðileggur ofta mat. Hagamúsin heldur til í náttúruni eins væl og í bygdum øki. Hon etur fræ og smákykt. Mýs eru uml. 6-12 cm. og leggja nógvar ungar.
18
1771-mi tuttu Norgemiit Islandimut eqqunneqarpoq, ukiualuillu qaangiummata amerlaninngorput. Ullumikkut 3000-4000 missaaniipput. Kangianiinnerupput. Aasami qutsissumiittarput ukiukkullu inuit najugaat qanittarpaat.
Reindjór vórðu fyrstu ferð flutt til Íslands í 1771 úr Noregi, og nøkur ár seinni komu fleiri. Í dag eru um 3000-4000 djór, og tey halda til á Eysturlandinum. Á sumri eru reindjórini í fjøllunum, men á vetri koma tey oman í bygdirnar.
20
Ukiakkut amerlassutsit aalajangersimasut kisimik piniarneqarsinnaalersar-put, amerlivallaannginniassammata. Akileeqqarrlutik tuttunniartarput.
Á heysti er loyvt at skjóta ávíst tal av reindjórum, tí annars verða tey ov nógv í tali. Fólk skulu gjalda fyri at veiða reindjór.
22
Hvørji vill djór, heldur tú, eru í sjónum við Ísland?
Islandimi uumasut nujuartat
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: Tanya Simms - pixabay.com S4: Commons.wikimedia.org S6: Kai Kalhh - pixabay.com S8: Skeeze - pixabay.com S10: Diapicard - pixabay.com S12: Mwanner - commons.wikimedia.org S14: Silvia - pixabay.com S16: Laurana Serres-Giardi - commons.wikimedia.org S18: Alexandre Buisse - commons.wikimedia.org S20+22: Pxhere.com
© 2018 atlantbib.org
X