kl
Tilbage til søgning
Skift
sprog
sprog
klisIslandimi uumasut nujuartat
Villt dýr á Íslandi
Svanhvít Hreinsdóttir
4
Islandimi nunani allanisut uumasunik nujuartarpassuaqanngilaq. Pissutaavoq Islandi qeqertaagami nunanut allanut ungasissumiittoq, taamaattumik uumasunit ornikkuminaatsumiittoq.
Á íslandi eru ekki mörg villt spendýr miðað við önnur lönd. Ástæðan er sú að Ísland er eyja langt frá öðrum löndum og því er erfitt fyrir dýrin að komast til landsins.
6
Islandip sineriaani puisit assigiinngitsut marluk uumasuupput, tassaasut “spættet sæl” aamma “gråsæl”. “Spættet sæl Islandip sineriaani tamani naammattuugassaavoq. 1,5-2 meteritut takitigivoq, 100 kiilutut oqimaatsigaaq. “Gråsælen” qaqutigoorneruvoq anginerullunili. Siornatigut puisinniartoqartarsimavoq, nerineqartarlunilu amia atorneqartarsimalluni.
Í sjónum við Ísland eru tvær tegundir af selum, landselur og útselur. Landselur finnst í kringum allt Ísland og hann er 1,5-2 metrar og um 100 kíló. Útselur er sjaldgæfari og hann er líka stærri. Áður fyrr var veitt mikið af sel, kjötið borðað og skinnin notuð.
8
Islandi inunnik najugarineqanngikkallarmalli terianniaq uumasuulersimavoq. Ilimagineqarpoq sikuinnaanerup kingulliup naajartulerneraniilli uumasuulersimavoq.
Refurinn er eina landspendýrið sem var á Íslandi á undan manninum. Sennilegast hefur refurinn verið hér við lok síðustu ísaldar. Hann heitir líka heimskautsrefur eða fjallarefur.
10
Islandi tamarmi terianniaqarpoq. Terianniat qalipaataat assigiinngitsuupput. Ilaat aasami kajortuusarput ukiumilu qaqortuullutik. Terianniaq sisiliortarpoq, arlariinnik isertarfilinnik. Tassani 4-10-nik piaqqisarpoq.
Refurinn finnst um allt Ísland. Sumir refir eru brúnir allt árið en aðrir eru grábrúnir á sumrin og hvítir á veturna. Refurinn gerir sér greni með fleiri en einum útgangi. Þar eignast hann 4-10 yrðlinga í einu.
12
Minki amerikap avannaaneersuugaluarpoq. 1931-mi Islandimut eqqunneqarpoq, iniliani piaqqiorteriarlugu amia tunisarniarlugu. Inilianiit animmat nuna tamakkerlugu siammarpoq. Qaasuttuuvoq piniallaqqillunilu.
Minkurinn kemur upphaflega frá Norður - Ameríku. Hann kom fyrst til Íslands 1931 því menn ætluðu að rækta minka í búrum og selja skinnin. Minkarnir sluppu margir út og dreifðust um allt land. Minkurinn er grimmur og flinkur að veiða sér til matar.
14
1750-p missaani teriarsu-aq Islandimut pivoq, Reykjavikimilu takune- qaqqaarluni. Europamiit umiarsuarnut ilaalluni nunnissimassangatinneqarpoq. Ullumikkut sumi tamaaniippoq. Immap killingani eqqaavinnilu uumasuuvoq.
Rottur eða brúnrottur komu fyrst til Íslands í kringum 1750 og sáust fyrst í Reykjavík. Þær hafa örugglega komið með skipum frá Evrópu. Í dag finnast þær á öllu landinu og eru aðallega við sjóinn og á ruslahaugum.
16
Islandimi terissat assigiinngitsut marluk uumasuupput. Illup iluanimioq, inuit qanillugit uumasuuvoq, sunalu tamaat nerisarisarpaa. Orpippassuarmioq pinngotitami uumasuuvoq Illunut aamma qanittumi. Sullernit naratsillu nerisari. Teriaq 6-12 cm angitigaaq.
Á Íslandi eru tvær tegundur músa. Húsamúsin sem býr nálægt fólki og étur allt sem hún getur melt og skemmir oft mat. Hagamúsin býr í náttúrunni en líka við hýbýli fólks. Hún borðar fræ og skordýr. Mýs eru u.þ.b. 6-12 cm. og eignast fjölda afkvæma.
18
1771-mi tuttu Norgemiit Islandimut eqqunneqarpoq, ukiualuillu qaangiummata amerlaninngorput. Ullumikkut 3000-4000 missaaniipput. Kangianiinnerupput. Aasami qutsissumiittarput ukiukkullu inuit najugaat qanittarpaat.
Hreindýr voru fyrst flutt til landsins 1771 frá Noregi og nokkrum árum síðar komu fleiri. Í dag eru um 3000-4000 dýr og þau halda til á Austurlandi. Á sumrin eru hreindýrin á hálendinu en á veturnar koma þau niður í byggð.
20
Ukiakkut amerlassutsit aalajangersimasut kisimik piniarneqarsinnaalersar-put, amerlivallaannginniassammata. Akileeqqarrlutik tuttunniartarput.
Á haustin er leyfilegt að veiða ákveðinn fjölda hreindýra því annars verða þau of mörg. Fólk þarf að borga fyrir að fá að veiða hreindýr.
22
Hvaða villt dýr heldur þú að séu í hafinu umhverfis Ísland?
Islandimi uumasut nujuartat
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: Tanya Simms - pixabay.com S4: Commons.wikimedia.org S6: Kai Kalhh - pixabay.com S8: Skeeze - pixabay.com S10: Diapicard - pixabay.com S12: Mwanner - commons.wikimedia.org S14: Silvia - pixabay.com S16: Laurana Serres-Giardi - commons.wikimedia.org S18: Alexandre Buisse - commons.wikimedia.org S20+22: Pxhere.com
© 2018 atlantbib.org
X