DA
IS
Skift
sprog
Play audiofileda
Play audiofileis
Kartoflen
DA
IS
2
Kartöflur

5. a Vonsild Skole

Oversat til íslensku af Ellý Sæunn Ingudóttir, Sóley Karlsdóttir og Rakel María E. Óttars
3
4

Kartoflen blev opdaget af indianerne i Andesbjergene i Peru og Chile. Kartoffelplanten er en 25-100 cm høj urt, der er dyrket for sine stivelsesholdige rodknolde.


Play audiofile

Kartaflan var uppgvötuð af indjánunum í Andesfjöllum í Perú og Chile. Kartöfluplantan er um 25-100 cm há jurt, sem er ræktuð vegna rótarávaxtar sem er mjölvainnihaldsríkur.


Play audiofile 5
6

Kartoflen kom til Europa i 1537. Det var de spanske soldater, udsendt af Kejser Karl af Spanien, der bragte den med hjem sammen med stjålen inka-guld.


Play audiofile

Kartaflan kom til Evrópu árið 1537. Það voru spænskir hermenn sendir af Karli Spánarkeisara sem komu með hana heim ásamt stolnu inka-gulli.


Play audiofile 7
8

I løbet af 1700-tallet blev kartoflen kendt i de nordiske lande.


Play audiofile

Í kringum 1700 var kartaflan orðin þekkt á Norðurlöndunum.


Play audiofile 9
10

I 1845 angreb en meget farlig svampesygdom alle kartofler i Irland. Hele kartoffelhøsten slog fejl og det gav hungersnød, hvor ca. 1 million mennesker døde.


Play audiofile

Árið 1845 sýkti mjög hættulegur sveppasjúkdómur allar kartöflur í Írlandi. Öll kartöfluuppskeran sýktist sem leiddi til hungursneyðar, þar sem u.þ.b 1 milljón manna lést.


Play audiofile 11
12

I 2013 var der 68,1 procent af verdens befolkning, der spiste kartofler.


Play audiofile

Árið 2013 borðuðu um það bil 68,1 prósent af jarðarbúum kartöflur.


Play audiofile 13
14

Kartoflen er den tredje mest dyrkede afgrøde lige efter ris og hvede. De overjordiske dele af planten er giftige og kan derfor ikke spises.


Play audiofile

Kartaflan er þriðja mest ræktaða jurt heimsins á eftir hrísgrónum og hveiti. Kartöflugrasið er eitrað og þess vegna má ekki borða það.


Play audiofile 15
16

Man kan bruge kartofler til at lave kogte kartofler, chips, pomfritter, kartoffelmos, brændevin og meget mere.


Play audiofile

Hægt er að nota kartöflur til að gera soðnar kartöflur, kartöfluflögur, franskar, brennivín og margt fleira.


Play audiofile 17
18

Kartofler har stor næringsværdi og indeholder næsten alle vitaminer. Specielt er de en vigtig kilde til C-vitamin og kostfibre.


Play audiofile

Kartöflur hafa mikið næringargildi og innihalda næstum öll vítamín. Þær innihalda sérstaklega mikið magn af C-vítamíni og trefjum.


Play audiofile 19
20

Kartofler indeholder kun halvt så mange kalorier som ris og pasta og feder derfor ikke ligeså meget.


Play audiofile

Kartöflur innihalda aðeins helminginn af kaloríunum sem eru í hrísgrjónum og pasta og þess vegna er hún ekki jafn fitandi.


Play audiofile 21
22

I 2010 spiste en dansker gennemsnitligt 200 kg kartofler om året.


Play audiofile

Árið 2010 borðaði hver dani að meðaltali 200 kg af kartöflum á ári.


Play audiofile 23
24

I Danmark findes der både et kartoffelmuseum og et Kartoffelråd. Der bliver også afholdt Danmarksmesterskab i kartoffeldyrkning.


Play audiofile

Í Danmörku er bæði kartöflu safn og kartöfluráð. Í Danmörku er haldin landsmeistarakeppni í kartöluræktun.


Play audiofile 25
26

I 2014 blev “stegt flæsk med persillesovs” kåret som Danmarks nationalret. Hertil serveres der altid kartofler.


Play audiofile

Árið 2014 varð „steikt svínakjöt með steinseljusósu“ að þjóðarrétti Danmerkur. Kartöflur eru alltaf hafðar sem meðlæti.


Play audiofile 27
28

I Danmark er der en talemåde, der hedder: “Du er en heldig kartoffel”. Det betyder, at man er meget heldig.


Play audiofile

Í Danmörku er orðatiltæki sem segir: „Þú ert heppin kartafla”. Það þýðir að þú sért mjög heppinn.


Play audiofile 29
30

Den største kartoffel i verden vejede, ifølge Guinness Rekordbog, 4,98 kg.


Play audiofile

Heimsins stærsta kartafla, samkvæmt heimsmetabók Guinness, vegur 4,98 kg.


Play audiofile 31
32

Kan du lide kartofler? Hvilke kartoffelretter kan du bedst lide?


Play audiofile

Finnst þér kartöflur góðar? Hvernig kartröfluréttir finnst þér bestir?


Play audiofile 33
Kartoflen

Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1: Christos Giakkas - pixabay.com
S4: Skeeze - pixabay.com
S6: Tiziano Vecelli (1490-1576) - commons.wikimedia.org
S8: Hazhk - commons.wikimedia.org
S10: Clemson University - commons.wikimedia.org
S12: Keeper667 - pixabay.com
S14: Amédée Masclef 1891 - commons.wikimedia.org
S16:Hans Braxmeier - pixabay.com
S18: Silvia & Frank - Pixabay.com
S20: Condesign - pixabay.com
S22: Taken - pixabay.com
S24: Meganelford - pixabay.com
S26: Nillerdk - commons.wikimedia.org
S28: Åsen Teater - åsen.dk
S30: Commons.wikimedia.org
S32: Ilina - pixabay.com
Forrige side Næste side
X