sprog
Stine Kaiser
Oversat til svensk af Frösakullsskolan åk 2Í Danmark er føstulávint fyrst og fremst eitt hald fyri børnini. Orðið, føstulávint, stavar frá týska orðinum, “Fastelabend”, sum merkir “føstu-kvøld”. Føstulávint er ofta í februar.
I Danmark är fastetiden först och främst barnens fest. Ordet “fastelavn” kommer från det tyska “Fastelabend”, som betyder “faste-afton”. Fastetiden infaller oftast i februari.
Fyrr í tíðini varð føstulávintveitsla hildin kvøldið fyri teir 40 føstudagarnar. Í føstuni ótu tey bara grovt breyð, greyt og fisk. Tá føstan er av, byrja páskirnar.
Förr i tiden höll man en fastlagsfest kvällen före de 40 fastedagarna. Under fastan åt man bara groft bröd, gröt och fisk. När fastan är slut börjar påsken.
Nú á døgum sláa vit tunnu á føstulávint. Fyrr var ein livandi ketta í tunnuni, sum varð sett í samband við tað ónda. Nú verður tunnan fylt við góðgæti og einari kettu úr pappíri.
Idag slår man “katten ur tunnan” på fastetiden. Förr i tiden var det en levande katt i tunnan som man förknippade med det onda. Idag fylls tunnan med godis och en katt gjord av papper.
Á føstulávint lata vit okkum í grýluklæði. Fyrr í tíðini lótu tey seg í sum illimaður fyri at styggja tað ónda burtur. Nú á døgum lata fólk seg í ymisk klæðir. Ofta er ein virðisløn til bestu grýluna.
I fastetiden klär man ut sig. Förr i tiden klädde man ut sig som djävulen för att skrämma bort det onda. Idag är det annorlunda utklädningar. Ofta är det ett pris till bästa utklädnad.
Tann, ið slær alt av tunnuni, verður “katta-kongur”, og ein “katta-drotning” verður eisini vald.
Den som slår ner tunnan blir “kattkung” och det koras också en “kattdrottning”.
Eitt føstulávintsrís er eitt bundi av greinum - oftast av einum birkitræi. Fyrr í tíðini flongdu tey børn síni við føstulávintsrísinum til minnis um Jesu líðingar á páskum.
Ett fastlagsris är en bunt grenar - oftast från ett björkträd. Förr i tiden slog man sina barn med fastlagsriset till minne av Jesus lidelser under påsken.
Føstulávintsrís eru í dag prýdd við pappírsklippi, fjaðrum og blómum úr silkipappíri. Tú kanst eisini vera heppin og fáa eitt føstulávintsrís við góðgæti uppá.
Idag är fastlagsriset dekorerat med pynt klippt av papper, fjädrar och blommor i silkespapper. Man kan ha tur att få ett fastlagsris med godis i.
Man äter också fastlagsbullar som är sötaktiga bullar med vaniljkräm i.
At “ringla” er ein siður á føstulávint. Grýluklødd børn ganga hús av húsi og syngja føstulávintssangir. Børnini fáa pengar ella góðgæti sum tøkk fyri sangin.
Att skallra är en sed under fastetiden. Utklädda barn går från dörr till dörr och sjunger faslagssånger. Barnen får pengar eller godis som tack för sången.
Børnini syngja: “Føstulávint er navn mítt, eg vil hava bollar, um eg ikki fái bollar, so fari eg at leika í”.
Barnen sjunger: “Fastlagstiden är mitt namn, bullar vill jag ha, om jag inga bullar får, så dödar jag”.
Eitt stuttligt spæl á føstulávint er eitt nú at “býta í bolla”. Tað ræður um skjótast at eta ein bolla við hondunum aftan fyri ryggin. Bollin hongur í einum bandi framman fyri andlitið.
En rolig lek under fastetiden är att “bita i en bulle”. Det gäller att snabbast äta en bulle med händerna på ryggen. Bullen hänger i ett snöre framför ansiktet.
Foto/ Myndir: S1+8+10+16+28: Stefan Åge Hardonk Nielsen S4: Erbs55 - pixabay.com S6: commons.wikimedia.org S12+18+22+24+26: Stine Kaiser S14: Albert d´Arnoux - 1857 S20: dengangi50erne.blogspot.dk